Republic Day 2023 : प्रजासत्ताक दिन अवघ्या काही दिवसांवर येऊन ठेपला आहे. शिवाय प्रजासत्ताक दिन साजरा करण्यासाठी सरकारी कार्यालयांपासून शाळा महाविद्यालय सज्ज झाल्याचं पाहायला मिळत आहे. भारतात दरवर्षी २६ जानेवारीला मोठ्या उत्साहात प्रजासत्ताक दिन साजरा केला जातो. यावर्षी भारत आपला ७४ वा प्रजासत्ताक दिन साजरा करणार आहे. या दिवशी आपल्या देशात सार्वजनिक सुट्टी घोषित करण्यात आली आहे.
२६ जानेवारी १९५० रोजी भारतीय संविधान लागू झाले होते. भारताचा स्वातंत्र्यदिन ब्रिटीश राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्याचा उत्सव म्हणून तर प्रजासत्ताक दिन संविधानाच्या अंमलबजावणीचा उत्सव म्हणून साजरा करतो. प्रजासत्ताक दिन अगदी काही दिवसांवर आला आहे. त्यामुळे या दिवसाचा इतिहास आणि त्याचे महत्त्व तुम्हाला माहिती असणे आवश्यक आहे. तर चला जाणून घेऊया या दिवसाचा इतिहास आणि महत्व.
हेही वाचा- विश्लेषण: प्रजासत्ताक दिनाचा चित्ररथ नेमकं कोण घडवतं? महाराष्ट्राची यंदाची थीम नेमकी काय असणार?
प्रजासत्ताक दिनाचा इतिहास –
प्रजासत्ताक दिन हा दिनांक २६ जानेवारी १९५० रोजी अंमलात आलेली भारतीय राज्यघटना लागू झाल्याची आठवण म्हणून साजरा केला जातो. २६ नोव्हेंबर १९४९ रोजी भारतीय संविधान सभेने संविधान स्वीकारले आणि २६ जानेवारी १९५० पासून ते अंमलात आणले गेले. २६ जानेवारी ही प्रजासत्ताक दिनाची तारीख म्हणून निवडण्यात आली. कारण याच दिवशी १९३० मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसने भारतीय स्वातंत्र्याची घोषणा केली होती.
भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतरही, देशाला अद्याप कायमस्वरूपी राज्यघटना नव्हती आणि त्याचे कायदे १९३५ च्या सुधारित वसाहती सरकारच्या कायद्यावर आधारित होते. त्यासाठी २९ ऑगस्ट १९४७ साली घटनेची मसुदा समिती (Drafting Committee) निर्माण झाली. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची मसुदा समितीच्या अध्यक्षपदी निवड झाली. या समितीवरच राज्यघटना लिहिण्याची जबाबदारी टाकली होती. या समितीने संविधानाचा मसुदा तयार केला आणि तो ४ नोव्हेंबर १९४७ रोजी संविधान सभेला सादर केला.
हेही वाचा- १५ ऑगस्ट आणि २६ जानेवारीमध्ये फरक काय? तिरंगा फडकावण्याचा मान, नियम व जागा कशा बदलतात जाणून घ्या
राज्यघटना स्वीकारण्यापूर्वी दोन वर्षे, ११ महिने आणि १८ दिवस सार्वजनिक अधिवेशनांमध्ये विधानसभेची १६६ दिवस बैठक झाली. २४ जानेवारी १९५० रोजी विधानसभेच्या ३०८ सदस्यांनी दस्तऐवजाच्या दोन हस्तलिखित प्रतींवर (एक हिंदी आणि एक इंग्रजीत) स्वाक्षरी केली, जी दोन दिवसांनंतर, २६ जानेवारी १९५० रोजी देशभर लागू झाली. त्या दिवशी डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी भारतीय संघाचे अध्यक्ष म्हणून पहिला कार्यकाळ सुरू केला. नवीन संविधानाच्या तरतुदींनुसार संविधान सभा ही भारताची संसद बनली.
हेही वाचा- प्रजासत्ताक दिन सोहळय़ासाठी इजिप्तचे राष्ट्राध्यक्ष प्रमुख पाहुणे?
प्रजासत्ताक दिनाचे महत्व –
प्रजासत्ताक दिन हा देशातील प्रत्येक नागरिकासाठी खूप महत्त्वाचा आहे. कारण या दिवशी १९५० मध्ये भारतीय राज्यघटना औपचारिकपणे स्वीकारण्यात आली, ब्रिटीश वसाहतवादी भारत सरकार कायदा (1935) बदलून. २६ जानेवारी १९५० रोजी, भारतीय राज्यघटनेची प्रस्तावना अंमलात आली, ज्यामुळे देशातील सर्व नागरिकांनी उपभोगले पाहिजे असे मूलभूत अधिकार स्थापन करण्यात आले. मसुदा समितीने डॉ. बी.आर. आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखाली व मार्गदर्शनाखाली नवीन राज्यघटनेचे नामनिर्देशन केले. शिवाय आपल्या देशाचे संविधान हे जगातील सर्वात मोठे संविधान मानले जाते. ज्या संविधान सभेचे अध्यक्ष भीमराव आंबेडकर होते तर जवाहरलाल नेहरू, डॉ. राजेंद्र प्रसाद, सरदार वल्लभभाई पटेल, मौलाना अबुल कलाम आझाद इत्यादी या विधानसभेचे प्रमुख सदस्य होते.
