भारतात तुळस हे पवित्र रोप मानले जाते यामागे फक्त भारतीयांच्या श्रद्धा नाही तर तूळशीमधील उपचारात्मक गुणधर्म देखील कारणीभूत आहेत. सुगंधी वनस्पती तुळशीमध्ये अँटीऑक्सिडंट्स असतात आणि खोकला आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढविण्यासाठी विविध आरोग्य समस्यांसाठी पारंपारिकपणे घरगुती उपाय म्हणून वापरले जाते. एका नवीन अभ्यासात असे दिसून आले आहे की,’तुळस, ज्यालाholy basil (Ocimum tenuiflorum),म्हणून देखील ओळखले जाते, ते चयापचय वाढवणे, पचन सुधारणे आणि पोटाची चरबीचे उर्जेत रुपांतर करणे यासारख्या अनेक यंत्रणांद्वारे(mechanisms) वजन कमी करण्यास मदत करू शकते.’ २०१६ मध्ये इंडियन जर्नल ऑफ क्लिनिकल बायोकेमिस्ट्रीमध्ये प्रकाशित झालेल्या संशोधनानुसार, ‘ज्या सहभागींनी ८ आठवडे दिवसातून दोनदा पवित्र तुळशीचे कॅप्सूल घेतले त्यांच्या शरीराचे वजन आणि बॉडी मास इंडेक्समध्ये (BMI)सुधारणा दिसून आली.’
वजन कमी करण्यासाठी तुळशी कशी मदत करू शकते? (How can tulsi help with weight loss?)
वजन कमी करण्यासाठी केवळ तुळसीच्या सेवनावर अवलंबून राहता येत नसले तरी ते अनेक प्रकारे वजन व्यवस्थापन प्रयत्न करणाऱ्यांना मदत करू शकते. पवित्र तुळस चयापचय दर वाढवून शरीराची चयापचयाची क्षमता वाढवते, ते शरीराला अन्न प्रक्रिया करण्यास आणि जलद उर्जेत रुपांतरित करण्यास मदत करते, जे वजन कमी करण्यास मदत करू शकते.
ही औषधी वनस्पती अ‍ॅडॉप्टोजेन(adaptogen) म्हणून कार्य करते जे शरीराला तणाव पातळी व्यवस्थापित करण्यास मदत करते. “पवित्र तुळस एक अ‍ॅडॉप्टोजेन आहे, याचा अर्थ ती शरीराला तणावाचा सामना करण्यास मदत करू शकते आणि म्हणूनच, कोर्टिसोलची पातळी कमी करू शकते. कमी ताण म्हणजे चरबी साठवणे कमी करते आणि अधिक प्रभावीपण वजन व्यवस्थापन करते.
फ्रंटियर्स इन न्यूट्रिशनमध्ये प्रकाशित झालेल्या २०२२ च्या एका अभ्यासात पुष्टी झाली की,’पवित्र तुळशीमध्ये तणावविरोधी, अ‍ॅडॉप्टोजेनिक, अँटिऑक्सिडंट आणि दाहक-विरोधी गुणधर्म आहेत.’
२०१८ मध्ये जर्नल ऑफ फंक्शनल फूड्समध्ये प्रकाशित झालेल्या संशोधनात रक्तातील ग्लुकोजची पातळी कमी करण्यात तुळशीची प्रभावीता दिसून आली. रक्तातील साखरेची पातळी स्थिर राहिल्याने भूक आणि अन्नाची तीव्र इच्छा नियंत्रित होण्यास मदत होते, ज्यामुळे जास्त खाणे आणि वजन वाढू शकते.
ही वनस्पती पचनक्रियेचे आरोग्य राखते आणि पोटफुगी कमी करते. वजन कमी करण्यासाठी तुळशी घेणे फायदेशीर आहे कारण ते चरबी आणि कार्बोहायड्रेट्सचे पचन सुधारू शकते. हे अपचनामुळे वजन वाढण्यापासून रोखताना पोषक तत्वांचे विघटन आणि शोषण करण्यास मदत करू शकते.
तुळशी भूक वाढवणारे संप्रेरक घ्रेलिन (The hormone ghrelin) नियंत्रित करून देखील कार्य करते. भूक कमी करून, जास्त खाणे टाळणे आणि काहीतरी खाण्याची तीव्र इच्छा नियंत्रित करणे सोपे होईल.
वजन कमी करण्यासाठी तुळशीचे सेवन कसे करावे? (How to consume tulsi for weight loss?)
- वजन कमी करण्यासाठी तुळशीचे सेवन करण्याचे अनेक मार्ग आहेत. यामध्ये तुळशीची चहा पिणे, लिंबू पाणी किंवा मध मिसळणे, तुळशीच्या पानांची पावडर वापरणे, पूरक आहार घेणे किंवा सॅलडमध्ये तुळशीचे बियाणे घालणे यांचा समावेश आहे.
- तुळशीच्या चहासाठी, ८-१० ताजी पाने किंवा १ चमचा वाळलेली पाने उकळत्या पाण्यात १० मिनिटे भिजवा. दिवसातून एकदा किंवा दोनदा, शक्यतो सकाळी रिकाम्या पोटी किंवा जेवणापूर्वी प्या जेणेकरून भूक कमी होईल आणि पचन सुधारेल.
- लिंबूसह पाण्यात मिसळताना उकळत्या पाण्यात ५-७ ताजी पाने भिजवा आणि अर्ध्या लिंबाचा रस घाला. तुळशीचे लिंबूसह मिश्रण केल्याने वजन कमी होण्यास मदत होते. लिंबू पचन सुधारण्यास, चयापचय वाढविण्यास आणि रक्तातील साखरेची पातळी संतुलित करण्यास मदत करतात.
- मधाच्या मिश्रणासाठी, ८ पाने भिजवा आणि कोमट असताना एक चमचा मध घाला. “मध हे एक नैसर्गिक गोड पदार्थ आहे जे खाण्याची इच्छा कमी करू शकते, विशेषतः जास्त कॅलरी असलेल्या मिठाईं खाण्याची लालसा टाळते.
- सप्लिमेंट फॉर्मबद्दल, सामान्यतः, प्रमाणित डोस दररोज १ ते २ कॅप्सूल (५०० ते १००० मिलीग्राम) असतो, परंतु ते घेण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
