आबालवृद्ध : बालकांमधील मलावरोध

काय करावे?
* खाण्या-पिण्याच्या सवयींमध्ये योग्य बदल करणे महत्त्वाचे आहे. जेणेकरून शरीरात मळ मऊ तयार झाल्यास शौच करताना त्रास होणार नाही.
* जेवणात तंतूमय पदार्थाचे सेवन वाढवणे. केळी, विविध फळे व हिरव्या भाजीपालाचे आहारातील प्रमाण वाढवणे. ज्या भाज्या व फळे सालासकट खाता येतात त्यांची साले न काढता खाणे. बटाटादेखील शक्यतो न सोलताच खाणे.
* मैद्याची रोटी, ब्रेड अशा पदार्थाऐवजी शक्यतो गव्हाची पोळी, ज्वारीची वा इतर पिठांची भाकरी असे पदार्थ खाणे. अति पॉलिश केलेल्या भाताऐवजी अधिक तंतूमय पदार्थ असलेला भात किंवा ‘ब्राऊन राइस’ वापरणे.
* जेवणाबरोबर व इतर वेळीही पुरेसे पाणी पिणे.
* मुलांना उडय़ा मारण्याचे खेळ, सायकलिंग, चेंडू पकडण्याचे, पळण्याचे खेळ अशा मैदानी खेळांसाठी प्रोत्साहन देणे.
* तोंड धुतल्यावर मुलांना पाणी पिण्याची सवय लावणे.
* सकाळी दूध प्यायल्यावर मुलांना न्याहारी करण्याची सवय लावणे.
* शौचाला गेलेल्या मुलांना तेथे थोडा वेळ बसण्याची सवय लावणे.
काय टाळावे?
* मैदायुक्त पदार्थ, सोडा व इतर शीतपेये, फास्ट फूड, जंक फूड व प्रक्रिया केलेले अन्नपदार्थाचे सेवन रोज नको. असे पदार्थ कधी तरीच आहारात घेतलेले बरे.
* मुलांना शौचाला किंवा लघवीला जायचे असल्यास पालकांनी त्यांनी ती क्रिया करण्यासाठी टोकू नये वा प्रतिबंध घालू नये.
* आरोग्यदायी जीवनशैलीचे पालन केल्यास थोडय़ा विलंबाने मलावरोधावर सकारात्मक परिणाम होतो. तेव्हा लगेच आराम पडण्याकरिता घाई करू नये.

लक्षणे
* बालकाच्या पोटात दुखणे.
* शौच करताना त्रास होणे. शौचाच्या वेळी मुलाला जास्त दाब लावण्याची गरज भासणे.
* वारंवार शौचाला जाण्याची इच्छा होणे.
* नेहमी पोट भरल्यासारखे वाटणे.
* शौचाच्या वाटे रक्त जाणे.
* मुलांच्या अंतर्वस्त्रात शौचाचे डाग पडणे.
* उलटय़ा होणे, वजन कमी होत जाणे.

कारणे
* कमी पाणी पिणे.
* खाण्यात तंतूजन्य पदार्थाचे सेवन कमी असणे (उदा. सॅलड, फळे, हिरव्या पालेभाज्या, मोड आलेली कडधान्ये). तसेच जेवणात जंक-फूडचे प्रमाण जास्त असणे.
* खेळताना शौच आल्यास खेळाला प्राधान्य देऊन नैसर्गिक क्रिया टाळणे. शौचाकरिता वेळेवर न जाण्याची सवय लागणे.
* नेहमीपेक्षा वेगळ्या ठिकाणी शौचाला जाण्याची इच्छा नसणे. बाहेर गेल्यावर मुलांनी पालकांना शौचाला जायचे असल्याचे सांगितल्यावर त्यांच्याकडून रागावले जात असले, तर त्या भीतीनेही मुले ही नैसर्गिक क्रिया टाळतात.
* काही विशिष्ट आजारांमुळे किंवा काही आजारांवर दिल्या जाणाऱ्या औषधांमुळेही मलावरोध होऊ शकतो.

पाणी किती प्यावे?
वयोगट                    मात्रा
५ वर्षे                   अर्धा ते १ लिटर
५ ते १०                वर्षे १ ते दीड लिटर
१० ते १८ वर्षे         दीड ते २ लिटर