कुष्ठरोगाचा प्रादुर्भाव देशातल्या ग्रामीण भागापुरताच मर्यादित होता असं नाही. शहरी भागांत आणि शहरांच्या आसपासही कुष्ठरुग्णांचं प्रमाण बरंच होतं. तसंही नागपूर परिसरात कुष्ठरुग्णांच्या उपचारासाठी एखादा प्रकल्प सुरू करण्याचं बाबा आमटेंच्या डोक्यात सुरुवातीपासूनच घाटत होतं. कारण नागपूर शहरापासून ३० मैलांच्या परिघात कुष्ठबाधितांवर उपचारासाठी एकही केंद्र नव्हतं. नागपूर रबर इंडस्ट्रीजचे मालक शंकरराव जोग यांनी १९५२ साली महारोगी सेवा समितीस दहा हजार रुपयांची उदार देणगी देऊन आनंदवनाच्या धर्तीवर नागपूरजवळ एखादं उपचार केंद्र महारोगी सेवा समितीतर्फे सुरू करण्यात यावं अशी इच्छा बाबांकडे व्यक्त केली होती. त्या अनुषंगाने नागपूर शहरानजीक जमीन मिळवण्यासाठी बाबांचे सरकारदरबारी प्रयत्न सुरू होते. आनंदवनाचे विश्वस्त आणि मध्य प्रदेश शासनात योजना व विकास मंत्री असलेले रा. कृ. पाटील, बाबांचे मित्र तात्याजी वझलवार, ज्येष्ठ गांधीवादी नेते दादासाहेब बारलिंगे यांनीही आपलं वजन खर्ची घातलं. सर्वाच्या प्रयत्नांना यश आलं आणि महारोगी सेवा समितीला नागपूरजवळ ५० एकर जमीन दिली जात आहे, असं मध्य प्रदेश राज्य शासनाचं ८ फेब्रुवारी १९५५ चं पत्र बाबांना प्राप्त झालं. नागपूर शहरापासून दहा मैल अंतरावर, नागपूर-हैदराबाद राष्ट्रीय महामार्ग क्र. ७ वर स्थित गवसी मानापूर गावानजीक एका आडजागी काटेरी आणि दाट झुडुपी जंगल असलेली ही बरड, मुरमाड जमीन. Land allotment चं पत्र मिळालं तरी जमिनीचा प्रत्यक्ष ताबा मिळायला मात्र वर्ष लागलं. जमीन मिळाल्यापासून दोन वर्षांच्या आत उपचार केंद्र उभारलं जावं अशी शासनाची अट होती. त्यामुळे काम त्वरित सुरू होणं गरजेचं होतं. मिळालेली जमीन ओसाड तर होतीच, पण त्या जमिनीवर नागपुरातून पोलिसांनी तडीपार केलेले गुंड, नागपूर मध्यवर्ती कारागृहातले पूर्वकैदी यांचे दारू गाळणे, जुगार वगैरे अवैध धंदेही चालत असत. प्रसंगी खूनही पडत असत. आणि खून एखाद् दुसरा होत नसे, तर ‘लॉट’मध्ये- म्हणजे पाच-दहाच्या संख्येत होत. झाडांच्या ढोलीत मृतदेहांची विल्हेवाट लावली जाई. अशी ही जागा ‘लाल बरड’ किंवा ‘लाल माती’ म्हणून कुप्रसिद्ध होती. त्यामुळे पहिला संघर्ष या स्वघोषित जमीनमालकांशी होता. काहींनी बाबांना मारून टाकण्याची धमकीही दिली. पण बाबांनी या धमक्यांना भीक घातली नाही. जोगांच्या माणसांच्या मदतीने हळूहळू या गुंडांना त्या जागेवरून हटवण्यात बाबांना यश आलं आणि मग प्रत्यक्ष काम सुरू झालं.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
