100 Years of Rashtriya Swayamsevak Sangh : आगामी विधानसभा निवडणुका व संघाचे शतकोत्तर वर्षात पदर्पण, या पार्श्वभूमीवर १२ ऑक्टोबरला राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचा विजयादशमी उत्सव होत आहे. या कार्यक्रमाला प्रमुख अतिथी म्हणून भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे (इस्रो) माजी अध्यक्ष पद्भूषण डॉ. के. राधाकृष्णन उपस्थित राहणार आहेत. या उत्सवाची तयारी संघाकडून जोरात सुरू असून बुधवारी स्वयंसेवकांनी कार्यक्रमाचा सरावही केली. या कार्यक्रमातून सरसंघचालक स्वयंसेवकांना काय संदेश देतात याकडे देशाचे लक्ष लागले आहे. तसेच संघ शतकोत्तर वर्षात पदार्पण करणार असल्याने सरसंघचालक आपल्या भाषणातून कुठल्या विषयांना स्पर्श करतात याचेही आकर्षण आहे.
RSS Century Dasara Melava 2024 Live Updates : राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचा विजयादशमी उत्सव, सरसंघचालक मोहन भागवतांच्या भाषणाकडे सर्वांचे लक्ष…
OTT प्लॅटफॉर्म्सवर सरसंघचालक मोहन भागवतांचा तीव्र आक्षेप; म्हणाले, “जे सांगणंही अभद्र ठरेल इतकं बीभत्स…”
OTT प्लॅटफॉर्म्स हा आजच्या काळातला मनोरंजनाचा एक महत्त्वाचा स्रोत बनला आहे. इंग्रजी, हिंदी, मराठी अशा वेगवेगळ्या भाषांमधल्या वेबसीरिज, चित्रपट, डॉक्युमेंटरी, शॉर्ट फिल्म्स असा अगणित मजकूर या ओटीटी प्लॅटफॉर्म्सवरून प्रदर्शित केला जातो. प्रौढांसाठीच्या मजकुराला तसं प्रमाणपत्र व सूचना देऊन प्रदर्शित केलं जातं. पण सर्वच प्रकारचा मजकूर या प्लॅटफॉर्म्सवर उपलब्ध होत असल्याचा मुद्दा वारंवार उपस्थित केला जातो. याचसंदर्भात आज सरसंघचालक मोहन भागवत यांनी विजयादशमीनिमित्ताने नागपूरमध्ये संघाच्या मुख्यालयात केलेल्या भाषणातून तीव्र आक्षेप नोंदवला.
Video: सरसंघचालक मोहन भागवतांचं हिंदूंना आवाहन; म्हणाले, “तुमच्या लक्षात यायला हवं की…”
RSS Chief Mohan Bhagwat Nagpur Speech: मोहन भागवत यांनी भारताची वाटचाल व जागतिक स्तरावरील आव्हानं याबाबत भाष्य केलं. त्याचवेळी, त्यांनी हिंदू समाजाला संघटित राहण्याचं आवाहन केलं. यावेळी बांगलादेशमधील परिस्थितीवरही त्यांनी भाष्य केलं. भारताला रोखण्याचा प्रयत्न काही देश करत असल्याचं ते म्हणाले.
सोशल मिडीयाचा वापर समाजाला जोडण्यासाठी केला जातो, तो तोडण्यासाठी नाही तर सुसंस्कृत बनवण्यासाठी आणि वाईट संस्कृती पसरवण्यासाठी नाही याची काळजी सर्व सज्जनांनी घ्यावी. मात्र आज ओटीटी प्लॅटफॉर्मवर दाखवण्यात येणाऱ्या गोष्टींमूळे समाज बिघडत चालले आहे. कायद्याच्या चौकटीत आणने आवश्यक आहे असे आवाहन सरसंघचालक डॉ भागवत यांनी भाषणात केले.
राज्यघटनेतील चार प्रकरणांची माहिती संविधानाची प्रस्तावना, मार्गदर्शक तत्त्वे, नागरिकांची कर्तव्ये आणि नागरिकांचे हक्क याचा सर्वत्र प्रसार केला जावा. कुटुंबाकडून मिळालेली व्यवहाराची शिस्त, परस्पर व्यवहारातील सदभावना आणि शालीनता, सामाजिक वर्तनात देशभक्ती आणि समाजाच्या प्रती असलेली आत्मीयता आणि कायद्याचे व संविधानाचे निर्दोष पालन, या सर्व गोष्टी मिळून व्यक्तीचे वैयक्तिक व राष्ट्रीय चारित्र्य घडते.
देशाची सुरक्षा, एकता, अखंडता आणि विकास सुनिश्चित करण्यासाठी चारित्र्याचे हे पैलू निर्दोष आणि परिपूर्ण असणे अत्यंत आवश्यक आहे. वैयक्तिक आणि राष्ट्रीय चारित्र्याच्या या सरावात आपण सर्वांनी सजग आणि सतत व्यस्त राहावे लागेल असं भागवत यांनी भाषणात सांगितले.
नागपूर : मूल्यांच्या ऱ्हासाचा परिणाम आहे की, “मातृत्वाची जबाबदारी” मानल्या जाणाऱ्या आपल्या देशात मातृशक्तीला अनेक ठिकाणी बलात्कारासारख्या घटनांना सामोरे जावे लागत आहे. कोलकाताच्या आर.जी. कार हॉस्पिटलमध्ये घडलेली घटना ही संपूर्ण समाजाला कलंकित करणारी घटना आहे. संपूर्ण समाज वैद्यकीय बांधवांच्या पाठीशी उभा राहिला. पण एवढा मोठा गुन्हा घडल्यानंतरही गुन्हेगारांना संरक्षण देण्यासाठी काही लोकांकडून जे घृणास्पद प्रयत्न केले जातात. त्यातून गुन्हेगारी, राजकारण आणि वाईट संस्कृती यांची सांगड आपल्याला कशी बिघडवत आहे, हे दिसून येते.
#WATCH | Nagpur, Maharashtra | #VijayaDashami | RSS chief Mohan Bhagwat says, "…What happened in RG Kar hospital in Kolkata is shameful. But, this is not a single incident… We should be vigilant to not let such incidents happen. But, even after that incident, the way things… pic.twitter.com/NvJRiU7o0x
— ANI (@ANI) October 12, 2024
बांगलादेशात झालेल्या हिंसक सत्तापालटाची तात्कालिक आणि स्थानिक कारणे हा त्या विकासाचा एक पैलू आहे. पण हिंदू समाजावर नाहक पाशवी अत्याचाराची परंपरा पुन्हा एकदा आली. त्या अत्याचारांच्या निषेधार्थ, तेथील हिंदू समाज यावेळी संघटित झाला आणि बचावासाठी घराबाहेर पडला, त्यामुळे काही प्रमाणात संरक्षण मिळाले. पण जोपर्यंत हा अत्याचारी मूलतत्त्ववादी स्वभाव तेथे आहे तोपर्यंत तेथील हिंदूंसह सर्व अल्पसंख्याक समाजाच्या डोक्यावर धोक्याची टांगती तलवार राहणार आहे. त्यामुळेच त्या देशातून भारतात होणारी बेकायदेशीर घुसखोरी आणि परिणामी लोकसंख्येचा असमतोल हा देशातील सर्वसामान्य नागरिकांमध्ये गंभीर चिंतेचा विषय बनला आहे. या अवैध घुसखोरीमुळे परस्पर सौहार्द आणि देशाच्या सुरक्षेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहेत. बांगलादेशात अल्पसंख्याक बनलेल्या हिंदू समाजाला औदार्य, मानवता आणि सद्भावना यांना पाठिंबा देणाऱ्या सर्वांची, विशेषतः भारत सरकार आणि जगभरातील हिंदूंची मदत आवश्यक आहे. असंघटित आणि दुर्बल राहणे म्हणजे दुष्टांच्या अत्याचारांना आमंत्रण देणे, हा धडा जगभरातील हिंदू समाजानेही घेतला पाहिजे. पण प्रकरण इथेच थांबत नाही. आता भारतातून सुटण्यासाठी पाकिस्तानला भेटल्याची चर्चा आहे. अशा चर्चा घडवून भारतावर कोणकोणत्या देशांना दबाव आणायचा आहे, हे सांगण्याची गरज नाही. त्याची उपाययोजना हा शासनाचा विषय आहे.
#WATCH | Nagpur, Maharashtra | #VijayaDashami | RSS chief Mohan Bhagwat says, "What happened in our neighbouring Bangladesh? It might have some immediate reasons but those who are concerned will discuss it. But, due to that chaos, the tradition of committing atrocities against… pic.twitter.com/KXfmbTFZ5D
— ANI (@ANI) October 12, 2024
आपल्या देशाचा विचार करता तो पुढे मार्गक्रमण करत आहे. अशा सर्व क्षेत्रांमध्ये भारत पुढे जात आहे. समाजाची समजही वाढत आहे. परिणामी जम्मू-काश्मीरच्या निवडणुकाही शांततेत पार पडल्या. याचाच परिणाम म्हणून जगभरात भारताची प्रतिष्ठा वाढली आहे. वसुधैव कुटुंबकम् हा आपला विचार सगळ्यांना मान्य आहे. आपला योग जगभरात फक्त फॅशन बनत नाही, तर त्याचं शास्त्रही जग स्वीकारत आहे. पर्यावरणाचा आपला दृष्टीकोन जगानं स्वीकारला आहे.
ऑक्टोबर २०२३ पासून गाझा पट्टी आणि इस्रायलमध्ये इस्रायल आणि हमासच्या नेतृत्वाखालील पॅलेस्टिनी दहशतवादी गटांमध्ये सशस्त्र संघर्ष सुरू आहे. २००८ पासून हे गाझा-इस्रायल संघर्षाचे पाचवे युद्ध आहे आणि सर्वात महत्त्वपूर्ण लष्करी सहभाग आहे. यावर सरसंघचालक डॉ मोहन भागवत यांनी चिंता व्यक्त केली. स्वार्थ आणि अहंकारातून हे युद्ध सुरू आहे. याचे जगावर काय परिणाम होतील हे कुणीच सांगू शकत नाही अशी चिंता व्यक्त केली.
पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर यांचा गौरव करत, त्यांनी केलेल्या कार्याचा उल्लेख करत मोहन भागवत यांनी भाषणाची सुरुवात केली. स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी केलेल्या वैदिक धर्माच्या प्रचारावर भाष्य केलं. तसंच बिरसा मुंडा यांनी आदिवासी समाजात केलेल्या कार्याचा उल्लेख भागवत यांनी केला. या सर्वांनी संस्कृतीसाठी काम केले, निस्पृहपणे राष्ट्रहितासाठी काम केल्याचं भागवत यांनी सांगितलं.
आगामी विधानसभा निवडणुका व संघाचे शतकोत्तर वर्षात पदर्पण, या पार्श्वभूमीवर सुरू असलेल्या राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचा विजयादशमी उत्सवावर यंदा भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या (इस्राे) दोन माजी अध्यक्षांनी उपस्थित दर्शवली आहे. या कार्यक्रमाला प्रमुख अतिथी म्हणून भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे (इस्राे) माजी अध्यक्ष पद्भूषण डॉ. के. राधाकृष्णन उपस्थित आहेत. सरसंघचालकानी त्यांचे स्वागत केले. यासोबतच इस्रोचे माजी अध्यक्ष डॉ. के. सिवन यांचीही उपस्थिती आहे. याशिवाय प्रसिद्ध उद्योगपती सज्जन जिंदल, भारतीय विदेशी सेवेतील भावना विच, नरा लिया आदींची उपस्थिती आहे.
नागपूर: राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या विजयादशमी सोहळ्याला दरवर्षी अनेक मान्यवर उपस्थित राहतात. यंदापासून संघाचा शतकोत्तर महोत्सवी वर्ष सुरू होणार असल्याने यावर्षिच्या कार्यक्रमाला विशेष महत्त्व आहे. त्याचाच परिणाम म्हणून यावर्षीच्या विजयादशमी सोहळ्याला भाजपच्या अनेक मान्यवरांनी उपस्थिती लावली आहे. रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी शुक्रवारी सायंकाळी सरसंघचालक डॉ. मोहन भागवत यांची भेट घेतली होती. तर कार्यक्रमाला केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी, उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस, भाजपचे प्रदेशाध्यक्ष चंद्रशेखर बावनकुळे आदींची उपस्थिती आहे.
#WATCH | Union Minister Nitin Gadkari, Maharashtra Deputy CM Devendra Fadnavis and former ISRO chief K Sivan are present at the Shastra Puja event of RSS on the occasion of #VijayaDashami, in Nagpur
— ANI (@ANI) October 12, 2024
Padma Bhushan & former ISRO chief K. Radhakrishnan is also present as the chief… pic.twitter.com/jPBF6mD4Wy
नागपुरात सकाळपासूनच पावसाला सुरुवात झाली. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या विजयादशमी उत्सवाला पावसाचा फटका बसला आहे. सकाळी भर पावसात पथसंचलन सुरू झाले. संघाचा विजयादशमी सोहळा सुरू असलेल्या रेशीमबाग मैदानावर सर्वत्र चिखल झाला आहे. मात्र यातही संघाच्या कवायती सुरू आहेत.
राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या विजयादशमी उत्सवाचे थेट प्रक्षेपण पहाण्यासाठी क्लिक करा….
नागपूर : रेशीमबाग मैदानातून स्वयंसेवकांच्या पथसंचलनाला सुरुवात होणार आहे. वेगवेगळ्या मार्गावरुन एकाचवेळी दोन पथसंचलन निघणार असून पहिले पथसंचलन रेशीमबाग, क्रीडा चौक, अपोली फार्मसी, बॅटरी हाऊस, उमेरड मार्ग रेशीमबाग मैदानावर तर दुसरे पथसंचलन हेडगेवार स्मृती मंदिर परिसरातील प्रवेशद्वार क्रमांक २ मधून बाहेर निघून पुष्पांजली – देवांजली अपार्टमेंट, गजानन चौक, आराध्य ज्वेलर्स, मयूर मंगल कार्यालय, गणेशनगर मैदान, सुरेश भट सभागृहासमोरुन रेशीमबाग मैदानावर पोहचणार आहे.
ज्वलंत विषयांवर भाष्य?
विविध राज्यांच्या निवडणुका, मणिपूरमध्ये वाढता हिंसाचार, बंगालमधील परिस्थिती, देशातील वर्तमान सामाजिक व आर्थिक स्थिती, महागाईचा भार, केंद्र शासनाची कामगिरी, सामाजिक समरसता, आरक्षणाचा मुद्दा, ग्रामविकास, दुर्गम क्षेत्रांचे मागासलेपण, संघ-शासन-समाजाचा समन्वय आदींसंदर्भात डॉ. भागवत मार्गदर्शन करण्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे.
RSS Dasara Melava Live: सरसंघचालकांच्या भाषणातून संघाच्या भविष्यातील योजना व भूमिकांबाबत संकेत मिळत असतात. आगामी काळात महाराष्ट्रासह काही राज्यांमध्ये विधानसभा निवडणुका होणार आहेत. जातनिहाय जनगणनेसाठी केंद्र सरकारवर विरोधकांचा दबाव वाढत आहे. मणिपूरमध्ये पुन्हा हिंसाचार पेटला आहे. या पार्श्वभूमीवर सरसंघचालक विजयादशमी उत्सवामध्ये काय संदेश देतात याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. नागपुरातील रेशीमबाग मैदानावर १२ ऑक्टोबरला या उत्सवाचे आयोजन करण्यात आले आहे. केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्यासह अनेक मान्यवर यात सहभागी होणार आहेत. सकाळी ७.४० प्रमुख कार्यक्रम, त्यापूर्वी स्वयंसेवकांचे पथसंचलन होणार आहे.
RSS Centenary Year: नरेंद्र मोदी यांनी पंतप्रधान पदाची तिसऱ्यांदा शपथ घेतल्याच्या दुसऱ्याच दिवशी झालेल्या संघाच्या कार्यकर्ता विकास वर्ग-२च्या समारोपीय कार्यक्रमात सरसंघचालक डॉ. मोहन भागवत यांनी मणिपूरसह अनेक विषयांवर भाष्य केले होते. त्यांनी यावेळी सरकारला अनेक सूचनाही केल्या होत्या. त्या पार्श्वभूमीवर या सोहळ्यात डॉ. भागवत स्वयंसेवकांना काय मार्गदर्शन करणार, याकडे लक्ष लागले आहे.
देशाच्या राजधानीत राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचं नवं मुख्यालय उभं राहतं आहे. या मुख्यालयाचं काम जवळपास संपत आलं आहे. १२ मजली इमारतीत संघाचं मुख्यालय विस्तारलं आहे. दिल्लीतल्या या मुख्यालयाची (RSS New Headquarter ) खासियत काय आहे आपण जाणून घेऊ.
संघाच्या स्थापनेनंतर स्वयंसेवक घडवण्यासाठी नागपूरमध्ये उन्हाळी प्रशिक्षण वर्ग सुरू करण्यात आला. या वर्गाचे संघाच्या जडणघडणीत अनन्यसाधारण स्थान आहे. स्वयंसेवक हा संघाचा कणा आहे. संघ कार्याचा प्रसार आणि उद्दिष्ट पूर्ण करण्यासाठी ते उपयुक्त ठरतात, हे जाणूनच डॉ. हेडगेवार यांनी १९२७ मध्ये संघ स्वयंसेवकांसाठी उन्हाळी प्रशिक्षण शिबिरांची संकल्पना मांडली. डॉ. हेडगेवार यांच्या काळात पहिला वर्ग १९३९ ला झाला. १९४८ मध्ये महात्मा गांधींच्या हत्येनंतर आणि १९७५ मध्ये संघ बंदीच्या काळात हे वर्ग झाले नाहीत. हा अपवाद सोडला तर प्रशिक्षण वर्गाची परंपरा आजही अव्याहत सुरू आहे.
दरवर्षी हे वर्ग नागपुरात होतात व त्यात देशभरातील निवडक स्वयंसेवक सहभागी होतात. रेशीमबागेतील स्मृती भवन परिसरात आयोजित केला जाणारा तृतीय संघ शिक्षा वर्ग म्हणून त्याला ओळखले जाते. या वर्गाचे नाव आता ‘कार्यकर्ता विकास वर्ग-२’ असे करण्यात आले आहे. या वर्गात स्वयंसेवकांना शिस्त, संघ कार्य, संघ विस्तार, याबाबत प्रशिक्षण दिले जाते. पूर्वी वर्गाचा कालावधी ३० दिवस होता तो आता २५ दिवसांवर आणण्यात आला. संघ प्रशिक्षण वर्गासाठी स्वयंसेवकाची निवड करताना काही निकष ठरवण्यात आले आहेत. त्याची पूर्तता करणाऱ्यांनाच या वर्गात सहभागी केले जाते. स्मृती मंदिर हे स्वयंसेवकांसाठी प्रेरणास्थान असल्याने तेथे हे वर्ग घेतले जातात.
वाढत्या नागरिकरणासोबतच शहराच्या विविध भागात शाखांचा विस्तार होत गेला. आज नागपूर शहराचे १२ भाग, ४० नगरांमध्ये ३३० शाखा सुरू आहेत. मोहिते वाड्यातील शाखेनंतर चिटणीसपुरा, संती, इतवारी भागात शाखा सुरू झाल्या. त्यानंतर शहराची भाग रचना करून शाखा तयार करण्यात आल्या. १९९५ नंतर नागपूर प्रांत ठरवून विविध भागातील शाखा विस्तारावर भर देण्यात आला. या शाखांमधूनच स्वयंसेवक आणि पूर्णवेळ प्रचारक घडत गेले.
मोहिते वाड्यात पहिली शाखा सुरू झाली. त्यानंतर दुसरी शाखा वर्धा येथे सुरू झाली. नागपुरातही शाखांचा विस्तार झपाट्याने होत गेला. डॉक्टरांच्या ध्येयनिष्ठ व सेवामय जीवनाचा प्रभाव तरुणांवर व्हायला लागला आणि शाखांमध्ये जुळणाऱ्यांची संख्या वाढत गेली. दुसरीकडे जाऊन वेळ घालवण्याऐवजी शाखेतील खेळ, व्यायामाकडे तरुणांचा ओढा वाढत गेला.
RSS Founder Keshav Baliram Hedgewar: राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे संस्थापक डॉ. केशव बळीराम हेडगेवार यांचे महाल भागात निवासस्थान आहे. याच घरात हेडगेवार यांचा १ एप्रिल १८८९ रोजी जन्म झाला. त्याच घरात संघानेही जन्म घेतला. डॉक्टरांचे निवासस्थान स्वयंसेवकांचे श्रद्धास्थान असून ऐतिहासिक वारसा म्हणून त्याकडे बघितले जाते. घराची रचना जुन्या वाड्यासारखी आहे. तेथेच १९२५ साली विजयादशमीला संघ स्थापनेची मुहूर्तमेढ रोवली गेली. ही वास्तू सध्या संघाच्या मालकीची आहे. निवासस्थानाचा काही भाग मोडकळीस आला असताना त्याची दुरुस्ती करण्यात आली. घरामध्ये प्रवेश केल्यावर डॉक्टरांच्या जीवन कार्याची माहिती देणारा फलक लावण्यात आला आहे.
देश विदेशातून डॉक्टरांच्या निवासस्थानाला भेट देण्यासाठी स्वयंसेवक येत असल्यामुळे महापालिकेच्या वतीने २५ मे २०११ मध्ये निवासस्थान परिसराचे सौंदर्यीकरण करण्यात आले. सध्या घरामध्ये एक स्वयंसेवक राहतो. देश-विदेशातून आलेले स्वयंसेवकांनी या निवासस्थानाची माहिती दिली जाते. भारताचे माजी राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी विजयादशमी कार्यक्रमाच्या निमित्ताने नागपूरला आले असताना त्यांनी या निवासस्थानाला भेट दिली होती. डॉ. हेडगेवार हे याच वास्तूत १८८९ ते १९४० पर्यंत राहात होते. मात्र त्यांचा मृत्यू श्रीमंत बाबासाहेब घटाटे यांच्या बंगल्यात झाला.
जगातील लाखो स्वयंसेवकांसाठी श्रद्धास्थान असलेले राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे आद्या सरसंघचालक डॉ. केशव बळीराम हेडगेवार आणि दुसरे सरसंघचालक माधव सदाशिवराव गोळवलकर यांचे समाधीस्थळ म्हणजे रेशीमबाग येथील स्मृतिमंदिर. नागपुरात येणारा प्रत्येक स्वयंसेवक हा मुख्यालयासोबतच स्मृतिमंदिर परिसरातून प्रेरणा घेऊन परत जातो.
डॉ. केशव हेडगेवार यांचे १९४० च्या जून महिन्यात निधन झाल्यावर रेशीमबागेच्या भूमीवरच त्यांच्या पार्थिवावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले. सुरुवातीला त्या ठिकाणी त्यांची समाधी म्हणजे एक साधा विटांचा चौथरा होता. या चौथऱ्यास चुन्याचा गिलावा करून त्यावर एक तुळशीवृंदावन ठेवले होते. या चौथऱ्याच्या सभोवती संघस्वयंसेवकांनी एक छोटासा मंडप तयार केला. त्यावर वेली सोडण्यात आल्या. या समाधीचे दर्शन १९४० पासून ते १९५९ पर्यंत अनेकांनी घेतले. त्यानंतर डॉक्टरांची समाधी चिरकाल टिकणारी असावी, असे अनेक स्वयंसेवकांच्या मनात आले. १९५५चा तो काळ. वास्तुशास्त्रज्ञ मा. प. दीक्षित यांच्याकडे हे काम देण्यात आले. गोळवलकर गुरुजींना भेटून ऑक्टोबर १९५६ मध्ये स्मृतिमंदिराचे चित्र तयार करण्यात आले. पुतळा ठरवणे, जागेसंदर्भात मंजुरी या सर्व प्रक्रियेनंतर १९५९ मध्ये स्मृतिमंदिराचे भूमिपूजन गोळवलकर गुरुजींच्या हस्ते करण्यात आले. स्मृतिमंदिराच्या उभारणीत अनेकांचा हातभार लागला.
ज्येष्ठ संपादक सुधीर पाठक यांनी संघाच्या शतकी प्रवासाचे अनेक पैलू उलगडले. ते म्हणाले, संघाचे नाव ठरायचे होते तेव्हा रामटेकमध्ये होणाऱ्या रामनवमी उत्सवामध्ये सेवा द्यायला स्वयंसेवक जात होते. त्यामुळे ‘राम स्वयंसेवक संघ’ असे नाव ठेवावे अशी चर्चा झाली. परंतु, शेवटी राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ या नावावर एकमत झाले.
राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या स्थापनेला यंदा ९९ वर्षे पूर्ण होत आहेत. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ आणि शाखा हे अविभाज्य समीकरण. निष्ठावंत घडवण्याची कार्यशाळा म्हणूनही शाखेकडे बघितले जाते. संघाची बिजे नागपुरात रोवली गेली. आद्य सरसंघचालक डॉ. केशव बळीराम हेडगेवार यांनी १७ जणांना घेऊन सुरू केलेल्या शाखेपासून ते आज शहरात असलेल्या ३३० शाखांपर्यंतचा प्रवास तसा संघर्षाचा राहिला आहे. संघाच्या स्थापनेपासून ते शतकोत्तर वर्षाच्या विस्तारात नागपूरचे विशेष महत्त्व. ‘शाखा’ हा संघाचा आत्मा तर येथे येणारा प्रत्येक स्वयंसेवक हा त्याचा श्वास.
मोहन भागवात नेमकं काय बोलणार? (संग्रहित छायाचित्र)
महाराष्ट्रासह काही राज्यांमध्ये विधानसभा निवडणुका होणार आहेत. जातनिहाय जनगणनेसाठी केंद्र सरकारवर विरोधकांचा दबाव वाढत आहे. मणिपूरमध्ये पुन्हा हिंसाचार पेटला आहे. या पार्श्वभूमीवर सरसंघचालक विजयादशमी उत्सवामध्ये काय संदेश देतात याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. नागपुरातील रेशीमबाग मैदानावर १२ ऑक्टोबरला या उत्सवाचे आयोजन करण्यात आले आले आहे. केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्यासह अनेक मान्यवर यात सहभागी होणार आहेत. सकाळी ७.४० प्रमुख कार्यक्रम, त्यापूर्वी स्वयंसेवकांचे पथसंचलन होणार आहे.
RSS Century Dasara Melava 2024 Live Updates : राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचा विजयादशमी उत्सव, सरसंघचालक मोहन भागवतांच्या भाषणाकडे सर्वांचे लक्ष…
OTT प्लॅटफॉर्म्सवर सरसंघचालक मोहन भागवतांचा तीव्र आक्षेप; म्हणाले, “जे सांगणंही अभद्र ठरेल इतकं बीभत्स…”
OTT प्लॅटफॉर्म्स हा आजच्या काळातला मनोरंजनाचा एक महत्त्वाचा स्रोत बनला आहे. इंग्रजी, हिंदी, मराठी अशा वेगवेगळ्या भाषांमधल्या वेबसीरिज, चित्रपट, डॉक्युमेंटरी, शॉर्ट फिल्म्स असा अगणित मजकूर या ओटीटी प्लॅटफॉर्म्सवरून प्रदर्शित केला जातो. प्रौढांसाठीच्या मजकुराला तसं प्रमाणपत्र व सूचना देऊन प्रदर्शित केलं जातं. पण सर्वच प्रकारचा मजकूर या प्लॅटफॉर्म्सवर उपलब्ध होत असल्याचा मुद्दा वारंवार उपस्थित केला जातो. याचसंदर्भात आज सरसंघचालक मोहन भागवत यांनी विजयादशमीनिमित्ताने नागपूरमध्ये संघाच्या मुख्यालयात केलेल्या भाषणातून तीव्र आक्षेप नोंदवला.
Video: सरसंघचालक मोहन भागवतांचं हिंदूंना आवाहन; म्हणाले, “तुमच्या लक्षात यायला हवं की…”
RSS Chief Mohan Bhagwat Nagpur Speech: मोहन भागवत यांनी भारताची वाटचाल व जागतिक स्तरावरील आव्हानं याबाबत भाष्य केलं. त्याचवेळी, त्यांनी हिंदू समाजाला संघटित राहण्याचं आवाहन केलं. यावेळी बांगलादेशमधील परिस्थितीवरही त्यांनी भाष्य केलं. भारताला रोखण्याचा प्रयत्न काही देश करत असल्याचं ते म्हणाले.
सोशल मिडीयाचा वापर समाजाला जोडण्यासाठी केला जातो, तो तोडण्यासाठी नाही तर सुसंस्कृत बनवण्यासाठी आणि वाईट संस्कृती पसरवण्यासाठी नाही याची काळजी सर्व सज्जनांनी घ्यावी. मात्र आज ओटीटी प्लॅटफॉर्मवर दाखवण्यात येणाऱ्या गोष्टींमूळे समाज बिघडत चालले आहे. कायद्याच्या चौकटीत आणने आवश्यक आहे असे आवाहन सरसंघचालक डॉ भागवत यांनी भाषणात केले.
राज्यघटनेतील चार प्रकरणांची माहिती संविधानाची प्रस्तावना, मार्गदर्शक तत्त्वे, नागरिकांची कर्तव्ये आणि नागरिकांचे हक्क याचा सर्वत्र प्रसार केला जावा. कुटुंबाकडून मिळालेली व्यवहाराची शिस्त, परस्पर व्यवहारातील सदभावना आणि शालीनता, सामाजिक वर्तनात देशभक्ती आणि समाजाच्या प्रती असलेली आत्मीयता आणि कायद्याचे व संविधानाचे निर्दोष पालन, या सर्व गोष्टी मिळून व्यक्तीचे वैयक्तिक व राष्ट्रीय चारित्र्य घडते.
देशाची सुरक्षा, एकता, अखंडता आणि विकास सुनिश्चित करण्यासाठी चारित्र्याचे हे पैलू निर्दोष आणि परिपूर्ण असणे अत्यंत आवश्यक आहे. वैयक्तिक आणि राष्ट्रीय चारित्र्याच्या या सरावात आपण सर्वांनी सजग आणि सतत व्यस्त राहावे लागेल असं भागवत यांनी भाषणात सांगितले.
नागपूर : मूल्यांच्या ऱ्हासाचा परिणाम आहे की, “मातृत्वाची जबाबदारी” मानल्या जाणाऱ्या आपल्या देशात मातृशक्तीला अनेक ठिकाणी बलात्कारासारख्या घटनांना सामोरे जावे लागत आहे. कोलकाताच्या आर.जी. कार हॉस्पिटलमध्ये घडलेली घटना ही संपूर्ण समाजाला कलंकित करणारी घटना आहे. संपूर्ण समाज वैद्यकीय बांधवांच्या पाठीशी उभा राहिला. पण एवढा मोठा गुन्हा घडल्यानंतरही गुन्हेगारांना संरक्षण देण्यासाठी काही लोकांकडून जे घृणास्पद प्रयत्न केले जातात. त्यातून गुन्हेगारी, राजकारण आणि वाईट संस्कृती यांची सांगड आपल्याला कशी बिघडवत आहे, हे दिसून येते.
#WATCH | Nagpur, Maharashtra | #VijayaDashami | RSS chief Mohan Bhagwat says, "…What happened in RG Kar hospital in Kolkata is shameful. But, this is not a single incident… We should be vigilant to not let such incidents happen. But, even after that incident, the way things… pic.twitter.com/NvJRiU7o0x
— ANI (@ANI) October 12, 2024
बांगलादेशात झालेल्या हिंसक सत्तापालटाची तात्कालिक आणि स्थानिक कारणे हा त्या विकासाचा एक पैलू आहे. पण हिंदू समाजावर नाहक पाशवी अत्याचाराची परंपरा पुन्हा एकदा आली. त्या अत्याचारांच्या निषेधार्थ, तेथील हिंदू समाज यावेळी संघटित झाला आणि बचावासाठी घराबाहेर पडला, त्यामुळे काही प्रमाणात संरक्षण मिळाले. पण जोपर्यंत हा अत्याचारी मूलतत्त्ववादी स्वभाव तेथे आहे तोपर्यंत तेथील हिंदूंसह सर्व अल्पसंख्याक समाजाच्या डोक्यावर धोक्याची टांगती तलवार राहणार आहे. त्यामुळेच त्या देशातून भारतात होणारी बेकायदेशीर घुसखोरी आणि परिणामी लोकसंख्येचा असमतोल हा देशातील सर्वसामान्य नागरिकांमध्ये गंभीर चिंतेचा विषय बनला आहे. या अवैध घुसखोरीमुळे परस्पर सौहार्द आणि देशाच्या सुरक्षेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहेत. बांगलादेशात अल्पसंख्याक बनलेल्या हिंदू समाजाला औदार्य, मानवता आणि सद्भावना यांना पाठिंबा देणाऱ्या सर्वांची, विशेषतः भारत सरकार आणि जगभरातील हिंदूंची मदत आवश्यक आहे. असंघटित आणि दुर्बल राहणे म्हणजे दुष्टांच्या अत्याचारांना आमंत्रण देणे, हा धडा जगभरातील हिंदू समाजानेही घेतला पाहिजे. पण प्रकरण इथेच थांबत नाही. आता भारतातून सुटण्यासाठी पाकिस्तानला भेटल्याची चर्चा आहे. अशा चर्चा घडवून भारतावर कोणकोणत्या देशांना दबाव आणायचा आहे, हे सांगण्याची गरज नाही. त्याची उपाययोजना हा शासनाचा विषय आहे.
#WATCH | Nagpur, Maharashtra | #VijayaDashami | RSS chief Mohan Bhagwat says, "What happened in our neighbouring Bangladesh? It might have some immediate reasons but those who are concerned will discuss it. But, due to that chaos, the tradition of committing atrocities against… pic.twitter.com/KXfmbTFZ5D
— ANI (@ANI) October 12, 2024
आपल्या देशाचा विचार करता तो पुढे मार्गक्रमण करत आहे. अशा सर्व क्षेत्रांमध्ये भारत पुढे जात आहे. समाजाची समजही वाढत आहे. परिणामी जम्मू-काश्मीरच्या निवडणुकाही शांततेत पार पडल्या. याचाच परिणाम म्हणून जगभरात भारताची प्रतिष्ठा वाढली आहे. वसुधैव कुटुंबकम् हा आपला विचार सगळ्यांना मान्य आहे. आपला योग जगभरात फक्त फॅशन बनत नाही, तर त्याचं शास्त्रही जग स्वीकारत आहे. पर्यावरणाचा आपला दृष्टीकोन जगानं स्वीकारला आहे.
ऑक्टोबर २०२३ पासून गाझा पट्टी आणि इस्रायलमध्ये इस्रायल आणि हमासच्या नेतृत्वाखालील पॅलेस्टिनी दहशतवादी गटांमध्ये सशस्त्र संघर्ष सुरू आहे. २००८ पासून हे गाझा-इस्रायल संघर्षाचे पाचवे युद्ध आहे आणि सर्वात महत्त्वपूर्ण लष्करी सहभाग आहे. यावर सरसंघचालक डॉ मोहन भागवत यांनी चिंता व्यक्त केली. स्वार्थ आणि अहंकारातून हे युद्ध सुरू आहे. याचे जगावर काय परिणाम होतील हे कुणीच सांगू शकत नाही अशी चिंता व्यक्त केली.
पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर यांचा गौरव करत, त्यांनी केलेल्या कार्याचा उल्लेख करत मोहन भागवत यांनी भाषणाची सुरुवात केली. स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी केलेल्या वैदिक धर्माच्या प्रचारावर भाष्य केलं. तसंच बिरसा मुंडा यांनी आदिवासी समाजात केलेल्या कार्याचा उल्लेख भागवत यांनी केला. या सर्वांनी संस्कृतीसाठी काम केले, निस्पृहपणे राष्ट्रहितासाठी काम केल्याचं भागवत यांनी सांगितलं.
आगामी विधानसभा निवडणुका व संघाचे शतकोत्तर वर्षात पदर्पण, या पार्श्वभूमीवर सुरू असलेल्या राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचा विजयादशमी उत्सवावर यंदा भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या (इस्राे) दोन माजी अध्यक्षांनी उपस्थित दर्शवली आहे. या कार्यक्रमाला प्रमुख अतिथी म्हणून भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे (इस्राे) माजी अध्यक्ष पद्भूषण डॉ. के. राधाकृष्णन उपस्थित आहेत. सरसंघचालकानी त्यांचे स्वागत केले. यासोबतच इस्रोचे माजी अध्यक्ष डॉ. के. सिवन यांचीही उपस्थिती आहे. याशिवाय प्रसिद्ध उद्योगपती सज्जन जिंदल, भारतीय विदेशी सेवेतील भावना विच, नरा लिया आदींची उपस्थिती आहे.
नागपूर: राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या विजयादशमी सोहळ्याला दरवर्षी अनेक मान्यवर उपस्थित राहतात. यंदापासून संघाचा शतकोत्तर महोत्सवी वर्ष सुरू होणार असल्याने यावर्षिच्या कार्यक्रमाला विशेष महत्त्व आहे. त्याचाच परिणाम म्हणून यावर्षीच्या विजयादशमी सोहळ्याला भाजपच्या अनेक मान्यवरांनी उपस्थिती लावली आहे. रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी शुक्रवारी सायंकाळी सरसंघचालक डॉ. मोहन भागवत यांची भेट घेतली होती. तर कार्यक्रमाला केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी, उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस, भाजपचे प्रदेशाध्यक्ष चंद्रशेखर बावनकुळे आदींची उपस्थिती आहे.
#WATCH | Union Minister Nitin Gadkari, Maharashtra Deputy CM Devendra Fadnavis and former ISRO chief K Sivan are present at the Shastra Puja event of RSS on the occasion of #VijayaDashami, in Nagpur
— ANI (@ANI) October 12, 2024
Padma Bhushan & former ISRO chief K. Radhakrishnan is also present as the chief… pic.twitter.com/jPBF6mD4Wy
नागपुरात सकाळपासूनच पावसाला सुरुवात झाली. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या विजयादशमी उत्सवाला पावसाचा फटका बसला आहे. सकाळी भर पावसात पथसंचलन सुरू झाले. संघाचा विजयादशमी सोहळा सुरू असलेल्या रेशीमबाग मैदानावर सर्वत्र चिखल झाला आहे. मात्र यातही संघाच्या कवायती सुरू आहेत.
राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या विजयादशमी उत्सवाचे थेट प्रक्षेपण पहाण्यासाठी क्लिक करा….
नागपूर : रेशीमबाग मैदानातून स्वयंसेवकांच्या पथसंचलनाला सुरुवात होणार आहे. वेगवेगळ्या मार्गावरुन एकाचवेळी दोन पथसंचलन निघणार असून पहिले पथसंचलन रेशीमबाग, क्रीडा चौक, अपोली फार्मसी, बॅटरी हाऊस, उमेरड मार्ग रेशीमबाग मैदानावर तर दुसरे पथसंचलन हेडगेवार स्मृती मंदिर परिसरातील प्रवेशद्वार क्रमांक २ मधून बाहेर निघून पुष्पांजली – देवांजली अपार्टमेंट, गजानन चौक, आराध्य ज्वेलर्स, मयूर मंगल कार्यालय, गणेशनगर मैदान, सुरेश भट सभागृहासमोरुन रेशीमबाग मैदानावर पोहचणार आहे.
ज्वलंत विषयांवर भाष्य?
विविध राज्यांच्या निवडणुका, मणिपूरमध्ये वाढता हिंसाचार, बंगालमधील परिस्थिती, देशातील वर्तमान सामाजिक व आर्थिक स्थिती, महागाईचा भार, केंद्र शासनाची कामगिरी, सामाजिक समरसता, आरक्षणाचा मुद्दा, ग्रामविकास, दुर्गम क्षेत्रांचे मागासलेपण, संघ-शासन-समाजाचा समन्वय आदींसंदर्भात डॉ. भागवत मार्गदर्शन करण्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे.
RSS Dasara Melava Live: सरसंघचालकांच्या भाषणातून संघाच्या भविष्यातील योजना व भूमिकांबाबत संकेत मिळत असतात. आगामी काळात महाराष्ट्रासह काही राज्यांमध्ये विधानसभा निवडणुका होणार आहेत. जातनिहाय जनगणनेसाठी केंद्र सरकारवर विरोधकांचा दबाव वाढत आहे. मणिपूरमध्ये पुन्हा हिंसाचार पेटला आहे. या पार्श्वभूमीवर सरसंघचालक विजयादशमी उत्सवामध्ये काय संदेश देतात याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. नागपुरातील रेशीमबाग मैदानावर १२ ऑक्टोबरला या उत्सवाचे आयोजन करण्यात आले आहे. केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्यासह अनेक मान्यवर यात सहभागी होणार आहेत. सकाळी ७.४० प्रमुख कार्यक्रम, त्यापूर्वी स्वयंसेवकांचे पथसंचलन होणार आहे.
RSS Centenary Year: नरेंद्र मोदी यांनी पंतप्रधान पदाची तिसऱ्यांदा शपथ घेतल्याच्या दुसऱ्याच दिवशी झालेल्या संघाच्या कार्यकर्ता विकास वर्ग-२च्या समारोपीय कार्यक्रमात सरसंघचालक डॉ. मोहन भागवत यांनी मणिपूरसह अनेक विषयांवर भाष्य केले होते. त्यांनी यावेळी सरकारला अनेक सूचनाही केल्या होत्या. त्या पार्श्वभूमीवर या सोहळ्यात डॉ. भागवत स्वयंसेवकांना काय मार्गदर्शन करणार, याकडे लक्ष लागले आहे.
देशाच्या राजधानीत राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचं नवं मुख्यालय उभं राहतं आहे. या मुख्यालयाचं काम जवळपास संपत आलं आहे. १२ मजली इमारतीत संघाचं मुख्यालय विस्तारलं आहे. दिल्लीतल्या या मुख्यालयाची (RSS New Headquarter ) खासियत काय आहे आपण जाणून घेऊ.
संघाच्या स्थापनेनंतर स्वयंसेवक घडवण्यासाठी नागपूरमध्ये उन्हाळी प्रशिक्षण वर्ग सुरू करण्यात आला. या वर्गाचे संघाच्या जडणघडणीत अनन्यसाधारण स्थान आहे. स्वयंसेवक हा संघाचा कणा आहे. संघ कार्याचा प्रसार आणि उद्दिष्ट पूर्ण करण्यासाठी ते उपयुक्त ठरतात, हे जाणूनच डॉ. हेडगेवार यांनी १९२७ मध्ये संघ स्वयंसेवकांसाठी उन्हाळी प्रशिक्षण शिबिरांची संकल्पना मांडली. डॉ. हेडगेवार यांच्या काळात पहिला वर्ग १९३९ ला झाला. १९४८ मध्ये महात्मा गांधींच्या हत्येनंतर आणि १९७५ मध्ये संघ बंदीच्या काळात हे वर्ग झाले नाहीत. हा अपवाद सोडला तर प्रशिक्षण वर्गाची परंपरा आजही अव्याहत सुरू आहे.
दरवर्षी हे वर्ग नागपुरात होतात व त्यात देशभरातील निवडक स्वयंसेवक सहभागी होतात. रेशीमबागेतील स्मृती भवन परिसरात आयोजित केला जाणारा तृतीय संघ शिक्षा वर्ग म्हणून त्याला ओळखले जाते. या वर्गाचे नाव आता ‘कार्यकर्ता विकास वर्ग-२’ असे करण्यात आले आहे. या वर्गात स्वयंसेवकांना शिस्त, संघ कार्य, संघ विस्तार, याबाबत प्रशिक्षण दिले जाते. पूर्वी वर्गाचा कालावधी ३० दिवस होता तो आता २५ दिवसांवर आणण्यात आला. संघ प्रशिक्षण वर्गासाठी स्वयंसेवकाची निवड करताना काही निकष ठरवण्यात आले आहेत. त्याची पूर्तता करणाऱ्यांनाच या वर्गात सहभागी केले जाते. स्मृती मंदिर हे स्वयंसेवकांसाठी प्रेरणास्थान असल्याने तेथे हे वर्ग घेतले जातात.
वाढत्या नागरिकरणासोबतच शहराच्या विविध भागात शाखांचा विस्तार होत गेला. आज नागपूर शहराचे १२ भाग, ४० नगरांमध्ये ३३० शाखा सुरू आहेत. मोहिते वाड्यातील शाखेनंतर चिटणीसपुरा, संती, इतवारी भागात शाखा सुरू झाल्या. त्यानंतर शहराची भाग रचना करून शाखा तयार करण्यात आल्या. १९९५ नंतर नागपूर प्रांत ठरवून विविध भागातील शाखा विस्तारावर भर देण्यात आला. या शाखांमधूनच स्वयंसेवक आणि पूर्णवेळ प्रचारक घडत गेले.
मोहिते वाड्यात पहिली शाखा सुरू झाली. त्यानंतर दुसरी शाखा वर्धा येथे सुरू झाली. नागपुरातही शाखांचा विस्तार झपाट्याने होत गेला. डॉक्टरांच्या ध्येयनिष्ठ व सेवामय जीवनाचा प्रभाव तरुणांवर व्हायला लागला आणि शाखांमध्ये जुळणाऱ्यांची संख्या वाढत गेली. दुसरीकडे जाऊन वेळ घालवण्याऐवजी शाखेतील खेळ, व्यायामाकडे तरुणांचा ओढा वाढत गेला.
RSS Founder Keshav Baliram Hedgewar: राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे संस्थापक डॉ. केशव बळीराम हेडगेवार यांचे महाल भागात निवासस्थान आहे. याच घरात हेडगेवार यांचा १ एप्रिल १८८९ रोजी जन्म झाला. त्याच घरात संघानेही जन्म घेतला. डॉक्टरांचे निवासस्थान स्वयंसेवकांचे श्रद्धास्थान असून ऐतिहासिक वारसा म्हणून त्याकडे बघितले जाते. घराची रचना जुन्या वाड्यासारखी आहे. तेथेच १९२५ साली विजयादशमीला संघ स्थापनेची मुहूर्तमेढ रोवली गेली. ही वास्तू सध्या संघाच्या मालकीची आहे. निवासस्थानाचा काही भाग मोडकळीस आला असताना त्याची दुरुस्ती करण्यात आली. घरामध्ये प्रवेश केल्यावर डॉक्टरांच्या जीवन कार्याची माहिती देणारा फलक लावण्यात आला आहे.
देश विदेशातून डॉक्टरांच्या निवासस्थानाला भेट देण्यासाठी स्वयंसेवक येत असल्यामुळे महापालिकेच्या वतीने २५ मे २०११ मध्ये निवासस्थान परिसराचे सौंदर्यीकरण करण्यात आले. सध्या घरामध्ये एक स्वयंसेवक राहतो. देश-विदेशातून आलेले स्वयंसेवकांनी या निवासस्थानाची माहिती दिली जाते. भारताचे माजी राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी विजयादशमी कार्यक्रमाच्या निमित्ताने नागपूरला आले असताना त्यांनी या निवासस्थानाला भेट दिली होती. डॉ. हेडगेवार हे याच वास्तूत १८८९ ते १९४० पर्यंत राहात होते. मात्र त्यांचा मृत्यू श्रीमंत बाबासाहेब घटाटे यांच्या बंगल्यात झाला.
जगातील लाखो स्वयंसेवकांसाठी श्रद्धास्थान असलेले राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे आद्या सरसंघचालक डॉ. केशव बळीराम हेडगेवार आणि दुसरे सरसंघचालक माधव सदाशिवराव गोळवलकर यांचे समाधीस्थळ म्हणजे रेशीमबाग येथील स्मृतिमंदिर. नागपुरात येणारा प्रत्येक स्वयंसेवक हा मुख्यालयासोबतच स्मृतिमंदिर परिसरातून प्रेरणा घेऊन परत जातो.
डॉ. केशव हेडगेवार यांचे १९४० च्या जून महिन्यात निधन झाल्यावर रेशीमबागेच्या भूमीवरच त्यांच्या पार्थिवावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले. सुरुवातीला त्या ठिकाणी त्यांची समाधी म्हणजे एक साधा विटांचा चौथरा होता. या चौथऱ्यास चुन्याचा गिलावा करून त्यावर एक तुळशीवृंदावन ठेवले होते. या चौथऱ्याच्या सभोवती संघस्वयंसेवकांनी एक छोटासा मंडप तयार केला. त्यावर वेली सोडण्यात आल्या. या समाधीचे दर्शन १९४० पासून ते १९५९ पर्यंत अनेकांनी घेतले. त्यानंतर डॉक्टरांची समाधी चिरकाल टिकणारी असावी, असे अनेक स्वयंसेवकांच्या मनात आले. १९५५चा तो काळ. वास्तुशास्त्रज्ञ मा. प. दीक्षित यांच्याकडे हे काम देण्यात आले. गोळवलकर गुरुजींना भेटून ऑक्टोबर १९५६ मध्ये स्मृतिमंदिराचे चित्र तयार करण्यात आले. पुतळा ठरवणे, जागेसंदर्भात मंजुरी या सर्व प्रक्रियेनंतर १९५९ मध्ये स्मृतिमंदिराचे भूमिपूजन गोळवलकर गुरुजींच्या हस्ते करण्यात आले. स्मृतिमंदिराच्या उभारणीत अनेकांचा हातभार लागला.
ज्येष्ठ संपादक सुधीर पाठक यांनी संघाच्या शतकी प्रवासाचे अनेक पैलू उलगडले. ते म्हणाले, संघाचे नाव ठरायचे होते तेव्हा रामटेकमध्ये होणाऱ्या रामनवमी उत्सवामध्ये सेवा द्यायला स्वयंसेवक जात होते. त्यामुळे ‘राम स्वयंसेवक संघ’ असे नाव ठेवावे अशी चर्चा झाली. परंतु, शेवटी राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ या नावावर एकमत झाले.
राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या स्थापनेला यंदा ९९ वर्षे पूर्ण होत आहेत. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ आणि शाखा हे अविभाज्य समीकरण. निष्ठावंत घडवण्याची कार्यशाळा म्हणूनही शाखेकडे बघितले जाते. संघाची बिजे नागपुरात रोवली गेली. आद्य सरसंघचालक डॉ. केशव बळीराम हेडगेवार यांनी १७ जणांना घेऊन सुरू केलेल्या शाखेपासून ते आज शहरात असलेल्या ३३० शाखांपर्यंतचा प्रवास तसा संघर्षाचा राहिला आहे. संघाच्या स्थापनेपासून ते शतकोत्तर वर्षाच्या विस्तारात नागपूरचे विशेष महत्त्व. ‘शाखा’ हा संघाचा आत्मा तर येथे येणारा प्रत्येक स्वयंसेवक हा त्याचा श्वास.
मोहन भागवात नेमकं काय बोलणार? (संग्रहित छायाचित्र)
महाराष्ट्रासह काही राज्यांमध्ये विधानसभा निवडणुका होणार आहेत. जातनिहाय जनगणनेसाठी केंद्र सरकारवर विरोधकांचा दबाव वाढत आहे. मणिपूरमध्ये पुन्हा हिंसाचार पेटला आहे. या पार्श्वभूमीवर सरसंघचालक विजयादशमी उत्सवामध्ये काय संदेश देतात याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. नागपुरातील रेशीमबाग मैदानावर १२ ऑक्टोबरला या उत्सवाचे आयोजन करण्यात आले आले आहे. केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्यासह अनेक मान्यवर यात सहभागी होणार आहेत. सकाळी ७.४० प्रमुख कार्यक्रम, त्यापूर्वी स्वयंसेवकांचे पथसंचलन होणार आहे.
