रंगभूमीलाही चलनलकवा

आता काही निर्मात्यांनी स्वत:च नाटय़गृहाच्या बुकिंग काऊंटरवर डेबिट व क्रेडिट कार्ड्स स्वाइप करण्याचं मशिन ठेवून या समस्येवर मार्ग काढायचं ठरवलेलं आहे. त्याला कसा प्रतिसाद मिळतो, ते आता पाहायचं. या उपायात तांत्रिक आणि व्यवहार्यतेच्या काही अडचणी आहेतच. मराठी नाटकाला करंट बुकिंग- तेही रोखीनंच- जास्तकरून होत असल्याने  या मार्गाच्या यशस्वीतेबाबत बरेच निर्माते साशंक आहेत. (एवढं करून या उपायानंतरही होणारं बुकिंग हे प्रयोगाचा खर्च निघण्याएवढं तरी होईल की नाही, ही साधार भीतीही काहींना वाटते आहे.) आजच्या घडीला अनेक नाटकांचं फोन व ऑनलाइन बुकिंगही होत असलं तरी त्याचं प्रमाण एकूण बुकिंगच्या प्रमाणात अगदीच नगण्य असतं असा अनुभव आहे. कारण मराठी प्रेक्षकाला ही फारशी सवय नाहीए. या पाश्र्वभूमीवर सध्या लोकांना रोजचा घरखर्चच कसा निभवायचा, ही भ्रांत असताना नाटकासारख्या करमणुकीवर कोण पैसे खर्च करणार, ही चिंता नाटय़निर्मात्यांनी भेडसावते आहे.

‘ही जी समस्या निर्माण झालेली आहे, ती तात्पुरती.. दोन-तीन दिवसांपुरतीच असती तर गोष्ट वेगळी. किमान तसं भासवलं जरी जात असलं, तरीही चलनात नव्या नोटा मुबलक प्रमाणात येईपर्यंत माणसं सावधपणेच खर्चाचं नियोजन करणार, हे उघड आहे. सरकारच्याच अंदाजाप्रमाणे, डिसेंबपर्यंत सारं काही सुरळीत होईल असं म्हटलं जात असलं, तरीही अर्थव्यवस्थेला झालेल्या या लकव्याची गाडी रूळावर यायला किती काळ जाईल, हे सांगणं तसं अवघडच आहे. आणि तोपर्यंत प्राधान्यक्रमांत शेवटच्या स्थानी असलेल्या मनोरंजनासारख्या गोष्टीवर माणूस पैसे खर्च करणं मुश्कीलच आहे. ही स्थिती मार्च-एप्रिलपर्यंत राहण्याची शक्यता आहे,’ असं मत मराठी व्यावसायिक नाटय़निर्माता संघाचे नवनिर्वाचित अध्यक्ष प्रसाद कांबळी यांनी व्यक्त केलं आहे. निर्माता संघाचे अध्यक्ष म्हणून तुम्ही याबाबतीत काही उपाययोजना करण्याकरता पुढाकार घेणार का, असं विचारता ते म्हणाले, ‘निर्माता संघाच्या निवडणुकीत निवडून आलेलो असलो तरी आधीच्या कार्यकारी समितीने आमच्याकडे अजून रीतसर कार्यभाराची सूत्रे सोपवलेली नाहीत. त्यामुळे निर्माता संघाचा अध्यक्ष म्हणून सध्या तरी मला तांत्रिकदृष्टय़ा याकामी पुढाकार घेऊन निर्मात्यांची बैठक बोलावणं शक्य नाहीए. पण एक निर्माता म्हणून मी सहकारी निर्मात्यांसोबत या समस्येतून मार्ग काढण्यासाठी नक्कीच प्रयत्न करणार आहे. परंतु मला सगळ्यात जास्त काळजी वाटतेय ती बॅकस्टेज वर्कर्सची. त्यांचं हातावर पोट असतं. आणि प्रयोग रद्द झाला तर त्यांची रोजीरोटीच बंद होते. आणि नाटकाला प्रेक्षकच येणार नसतील तर प्रयोग लावण्याची हिंमत कुणी करू धजावेल असं मला तरी वाटत नाही. प्रचंड तोटा सहन करून प्रयोग करणं कुणालाच परवडणारं नाही. निर्माते, कलावंत यांच्यासह बॅकस्टेज कलाकारांनाही याचा मोठा फटका बसला आहे.. आणि येत्या काळातही बसणार आहे. निर्माते आणि कलावंत या संकटाचा कसातरी सामना करू शकतील, परंतु या संकटकाळात आमचे बॅकस्टेज कलावंत कसे तग धरू शकतील याचीच मला चिंता वाटतेय. अशा या आणीबाणीच्या प्रसंगी आम्ही सर्वानी आपापसातले मतभेद दूर सारून एकत्र येत या संकटातून बाहेर पडण्याचा मार्ग शोधायला हवा असं मला वाटतं.’

मुंबईत ९३ च्या बॉम्बस्फोट आणि दंगलींनी मराठी रंगभूमीचा प्रेक्षक मोठय़ा प्रमाणावर तुटला. तो पुन्हा त्या प्रमाणात नाटकाकडे  वळलाच नाही. परिणामी सकाळी आणि रात्री होणारे नाटय़प्रयोग बंद पडले. नाटय़गृहं ओस पडली. फक्त दुपारचेच प्रयोग लावले जाऊ लागले. त्यांनाही मधल्या वारी प्रेक्षक येईनासे झाले. त्यामुळे मग साप्ताहिक सुट्टी आणि सार्वजनिक सुट्टय़ांच्या दिवशीच नाटकांचे प्रयोग निर्माते लावू लागले. त्यातून आता ‘शनिवार-रविवारची रंगभूमी’ अशी मराठी रंगभूमीची नवी ओळख निर्माण होऊ लागलेली असतानाच आता या नव्या संकटाने रंगभूमीचे कंबरडेच मोडण्याची शक्यता आहे. तथापि, मराठी नाटक पक्षाघाताच्या या आकस्मिक तीव्र झटक्यातून लवकरात लवकर सावरो, अशीच तमाम रसिक आणि नाटय़कर्मीचीही इच्छा आहे.