रंजक दरोडाउद्योग!

चित्रपटात दरोडा दाखवायची पद्धत हॉलीवूडने पल्प फिक्शनमधून उचलली. त्यामध्ये जर नायक बँकेत दरोडा घालणारा असेल तर त्याच्याभोवतीच्या वाईट आर्थिक परिस्थितीवरचा तोडगा म्हणून त्याच्याकडून हे कृत्य घडविले जाई. नैतिकदृष्टय़ा दरोडा वाईट असल्याने चोरलेल्या आयत्या पैशांची विल्हेवाट सामाजिक कामांसाठी करणारा रॉबिनहूडी हिरो दाखवून प्रेक्षकाला त्याबाबत सहानुभूती दाखविली जाई. आता नायक जर पोलीस असेल तर त्याच्याकडून खलनायकांच्या अतिकुशल दरोडय़ाचे सारेच मनसुबे नायकाच्या चलाख मेंदूद्वारे बिघडविले जात. मग अमेरिकेत १९६०च्या दशकापासून इतके बँकदरोडे पडले की त्यातील चलाख दरोडय़ांवर सिनेमाच निघत राहिले. नव्वदीच्या दशकामध्ये दरोडा चित्रपटांची जमात क्वेन्टीन टेरेन्टीनो याने अंतर्बाह्य़ बदलून टाकली. मग दरोडय़ाभोवती गुंफलेल्या माणसांद्वारे मनोरंजनाची आतषबाजी करणारे कलात्मक सिनेमे यायला लागले. आंधळ्यांपासून थेरडय़ांनी बँक लुटण्याच्या चित्रपटांमध्ये व्यक्तिरेखांची उभारणी, अत्यंत बावळट किंवा अत्यंत हुशार व्यक्तींच एकत्रीकरण, आर्थिक किंवा सामाजिक विपन्नावस्था अनुभवणाऱ्या प्रमुख व्यक्तिरेखा आणि अचूक योगायोगांवर घडत किंवा बिघडत जाणारा कथापट यांनी सिनेमा येत राहिले. टेरेन्टीनोच्या सिनेमातील दरोडे बिघडतात. ब्रिटिश दिग्दर्शक गाय रिचीच्या चित्रपटांत दरोडेखोर तिरकस विनोद निर्माण करतात. जेसन स्टेथम अभिनित चित्रपटांत हाणामारीच्या असंख्य शक्यता तयारच असतात. या सगळ्यांपेक्षा वेगळे दरोडेपट स्टीव्हन सोडरबर्ग याच्या चित्रपटांत असतात. ओशन इलेव्हन या जुन्या चित्रपटाचा रिमेक करून वर त्याचे सिक्वेल काढणाऱ्या सोडरबर्गच्या चित्रपटांत योगायोगांसोबत चलाख आणि अतिडोकेबाज व्यक्तिरेखा खच्चून भरलेल्या असतात. अवघड प्रमेय उकलणाऱ्या गणितज्ज्ञाच्या थाटात ते दरोडय़ाचा कार्यक्रम आखतात आणि त्यानुरूप मार्गाला लागतात. काही वर्षांपूर्वी सिनेमा दिग्दर्शनातून निवृत्ती घेणाऱ्या या चित्रकर्त्यांने मध्यंतरी टीव्हीसाठी काम करून मोठय़ा पडद्यावर पुनरागमन करीत ‘लोगन लकी’सारखा देखणा दरोडेपट तयार केला आहे. हॉलीवूडच्या स्टुडिओ यंत्रणेला झुगारून स्वतंत्र वितरण व्यवस्था उभारत सोडरबर्गने हा चित्रपट जगभर पोहोचविण्याचा प्रयत्न केला. भारतात तो आला तेव्हा त्याच्यासोबत लागलेल्या मोठय़ा हॉलीवूड चित्रपटांच्या गर्दीत तो प्रसिद्धीत कमी पडला. काही दिवसांपूर्वी टाइम साप्ताहिकाने तयार केलेल्या अलीकडच्या सवरेत्कृष्ट दरोडेपटांच्या यादीत या चित्रपटाला प्रथम क्रमांक देऊन त्याची कल्ट हीट बनण्याची पूर्ण तयारी करून दिली आहे.

सोडरबर्गचा हा चित्रपट ओशन मालिका आणि त्याआधीच्या कलात्मक-व्यावसायिक चित्रपटांच्या सीमारेषेवर वावरणाऱ्या सिनेमांहून अधिक रंजक आणि वेगळा आहे. इथे जिमी (चॅनिंग टॅटम) आणि क्लाईड (अ‍ॅडम ड्रायव्हर) हे लोगन बंधू आणि त्यांच्या उत्कृष्ट नशिबाची गोष्ट सांगितली आहे. जिमी हा पायाने अधू असून एका भल्यामोठय़ा रेसिंग कार स्टेडिअमच्या गटारवाहिन्या दुरुस्ती करणाऱ्या कंपनीत तो काम करीत आहे. क्लाईडचा डावा हात कापण्यात आलेला असल्याने कृत्रिम हाताद्वारे तो एका बारमध्ये मद्य देण्याच्या कार्यात गुंतलेला आहे. जिमीची पत्नी बॉबी (केटी होम) त्याला सोडून दुसरे लग्न करून गेलेली आहे आणि या दोघांचे अपत्य असलेली मुलगीही बॉबीकडेच वाढत आहे. जिमीला नोकरीवरून काढून टाकण्याचे घाटले जाते, तेव्हा तो आपला एकहाती भाऊ आणि पाताळयंत्री बहीण मिली (रायली कियोह) यांना सोबत घेऊन दरोडा टाकायची योजना आखतो. या दरोडय़ामध्ये तो तुरुंगात असलेल्या जो बँग (डॅनियल क्रेग) या स्फोटके बनविण्यातील तज्ज्ञाची मदत घेतो. जो बँग आपल्या दोघा सडाफटिंग भावांना यात सहभागी करून घेण्यासाठी लोगान बंधूंना तयार करतो. ही मोठी दरोडेखोर सेना स्टेडिअममध्ये कार रेसिंगदरम्यान सट्टय़ांवर जमा होणाऱ्या अगणित रकमेला पळवण्यासाठी जिमीची योजना पुढे नेण्यास सज्ज होते आणि नानाविध क्लृप्त्यांची  पोतडी उघडण्यास सुरुवात होते.

क्लाईडचे निरुपद्रवी गुन्हा करून तुरुंगात जाणे. तेथून जो याला काही काळासाठी तरुंगातून पळण्यास मदत करणे या गोष्टींपासून अनेक घटना दरोडय़ासाठी साहाय्यकारी कशा ठरतील हे चित्रपट प्रत्यक्षात अनुभवणे गरजेचे आहे. इथल्या विनोदाची पातळी  धारदार नाही. तरी प्रत्यक्ष दरोडय़ाच्या वेळी जो याचे दैनंदिन वापराच्या साध्या गोष्टीतून स्फोटक बनविताना गणित सोडवून दाखवितानाचे दृश्य, क्लाइड आणि इतरांची दरोडादरम्यान टोकाला जाऊ पाहणारी क्षुल्लक भांडणे ही सारी जमलेली रंजनभट्टी आहे. सोडरबर्गच्या चित्रपटांतील सर्वच कलाकार नाणावलेले असतात. इथेही पहिल्या फळीतील डॅनियल क्रेग, चॅनिंग टॅटम, हिलरी स्वँक, केटी होम यांसोबत अ‍ॅडम ड्रायव्हर यांच्या अभिनयाची स्पर्धा पाहायला मिळते. पटकथेपासून ते दृश्याकर्षकतेसाठी यंदाच्या उत्तम चित्रपटांमध्ये लोगन लकीचा समावेश होऊ शकतो. आपल्याकडच्या चित्रगृहात हमखास चुकलेल्या प्रेक्षकांनी जरूर या दरोडा उद्योगाची झलक अनुभवायला हवी.