दृश्यसंस्कृती किंवा इंग्रजीत ‘व्हिज्युअल कल्चर’ म्हणजे खास, ‘आर्ट गॅलरीत कधीही न जाणाऱ्यांचा’सुद्धा प्रांत! त्यांनीच तर तो प्रांत वाढवलेला असतो.. कॅलेंडरं, फर्निचर, रोजच्या वापरातलं डिझाइन.. कोणत्याही धर्माच्या कोणत्याही देवादिकांची (पूजली जाणारी किंवा न जाणारी) नवीन रूपं.. लेणी किंवा उपासनास्थळांमधल्या चित्र/शिल्पांतून दिसणारी प्राणी/ देव/ दानव/ मानव यांची रूपं.. असं बरंच काही या दृश्यसंस्कृतीचा भाग बनतं, ते सामान्यजनांमुळेच. म्हणजे कुणी ‘कला’ म्हणून मोजू दे किंवा नको मोजू दे- दृश्यसंस्कृती असतेच आणि ती वाढतसुद्धा असते. पण याच दृश्यसंस्कृतीच्या इतिहासाचा अभ्यास मात्र कलेतिहासाचा भाग म्हणून करता येतो- अभ्यास म्हटलं की शिस्त आलीच आणि इतिहास जर खरोखरच अभ्यासायचा असेल, कलेच्या इतिहासलेखनातली भर जर अभ्यासातूनच घालायची असेल, तर उघडय़ा डोळ्यांनी सर्वत्र पाहून (१) आजची कला ही कोणकोणत्या ‘दृश्यसंस्कृती’ला प्रतिसाद देते आहे? त्यामागची कारणं काय असू शकतात? (२) कलेनं दृश्यसंस्कृतीकडून काय काय घेतलं? म्हणजे फक्त आकार-रंग हेच घेतलं की वैचारिकता किंवा मूल्यंसुद्धा घेतली? (३) कलेतून पुन्हा दृश्यसंस्कृतीकडे, असा उलटा प्रवास झालेला दिसतो का? – हे असं सगळं तपासून घ्यावं लागणार! ते करणं फार कमी जणांना शक्य असेल, हे उघड आहे. पण आपल्याला किमान या प्रश्नांची आपल्यापुरती उत्तरं मिळवण्याचा चाळा तरी करता यावा- त्यातून आपली बुद्धी (रोजच्या अनंत प्रश्नांपेक्षा खूप वेगळ्या आणि खूप छानसुद्धा) दृश्यसंस्कृती आणि कला यांच्या संबंधाबद्दलच्या प्रश्नपरिसावर घासली जावी, त्यातून आपल्यातलीच बावनकशी कलाप्रेमी प्रवृत्ती आपल्याला दिसावी, अशी संधी मुंबईतल्या एका छोटेखानी खासगी गॅलरीनं सध्या दिली आहे.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
