चंद्रपूर: दारूबंदी असलेल्या नक्षलवादग्रस्त गडचिरोली या आदिवासी जिल्ह्यात चंद्रपूर जिल्ह्यातून ३० टक्के दारू पुरवठा होतो. सीमावर्ती भागातील सावली तालुक्यातील व्याहाड व गोंडपिंपरी तालुक्यातील तारसा गावातील दारू दुकानांमधून सर्वाधिक दारू पुरवठा होतो. कमी मनुष्यबळामुळे ही दारूतस्करी रोखू शकत नाही अशी माहिती राज्य उत्पादन शुल्क विभागाचे अधीक्षक संजय पाटील यांनी दिली. दरम्यान व्हॅट दुप्पट केल्याने भविष्यात चंद्रपूर जिल्ह्यातील २० टक्के बियर बार बंद होतील असेही पाटील म्हणाले.
चंद्रपूर व गडचिरोली जिल्ह्याच्या सिमेलगत सावली तालुक्यात व्याहाड या गावी एक दारू दुकान आहे, तसेच बियर बार देखील आहेत. गोंडपिंपरी तालुक्यातील तारसा येथे देशी दारू दुकानासोबतच बियर बार आहे. सिमावर्ती भागातील दारू दुकानांमधून तसेच जिल्ह्यातील अन्य काही दुकानांमधून दारूबंदी असलेल्या गडचिरोलीत जवळपास ३० टक्के दारू पुरवठा तस्करीच्या माध्यमातून होतो. ही दारू तस्करी वेगवेगळ्या प्रकारे होते. मात्र ही तस्करी रोखता येवू शकत नाही अशी स्पष्ट कबुलीच उत्पादन शुल्क विभागाचे अधीक्षक संजय पाटील यांनी दिली. त्याला भौगोलीक परिस्थितीसोबतच विभागात कमी मनुष्यबळ हे देखील एक कारण आहे. तसेच राज्यातील बार आणि रेस्टॉरंटमध्ये दिल्या जाणाऱ्या दारूवरील व्हॅट ५ टक्क्यांवरून १० टक्के केला आहे. त्यामुळे दारूच्या शौकीनांना आता नोव्हेंबरपासून क्लब, बार किंवा लाउंजमध्ये दारू पिण्यासाठी जास्त पैसे मोजावे लागत आहेत.
हेही वाचा… दिवाळीत चंद्रपूरच्या प्रदुषणात मोठ्या प्रमाणात वाढ
विशेष म्हणजे बार आणि रेस्टॉरंटमध्ये मद्याची किंमत ग्राहकांकडून एमआरपीपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त आकारली जाते, यावर सरकार किंवा उत्पादन शुल्क विभागाचे कोणतेही नियंत्रण नाही. चंद्रपूर जिल्ह्यात सन २०१५ ते २०२१ या कालावधीत दारूबंदी लागू होती, या काळात दारूबंदी असतानाही जिल्ह्यात बिनदिक्कतपणे दारू येत होती व ती मोठ्या प्रमाणात घेतली जात होती. . दारूबंदीच्या काळात बार नसल्याने लोकांना घरातच दारू पिण्याची सवय लागली होती. यामुळेच जिल्ह्यातील बहुतांश उपाहारगृहे ग्राहकांअभावी निर्मनुष्य दिसत असून काही निवडक रेस्टॉरंटमध्येच ग्राहकांची गर्दी दिसून येत आहे. या विचारसरणीतून दारूविक्रीतून मोठ्या प्रमाणात पैसा मिळतो, जिल्ह्यातील अनेक व्यावसायिकांनी मोठी भांडवल गुंतवून ठिकठिकाणी उपाहारगृहे सुरू केली. मात्र आता त्यांना त्यांच्या निर्णयाचा पश्चाताप होऊ लागला आहे. दारूबंदी उठवल्यापासून जिल्ह्यात एकूण ४०७ बार आणि रेस्टॉरंट सुरू झाले असून त्यापैकी केवळ ८० टक्के बार आणि रेस्टॉरंटची व्यवसाय स्थिती चांगली असल्याचे मानले जात आहे, तर उर्वरित २० टक्के बार आणि रेस्टॉरंट आर्थिक संकटातून जात आहेत. अनेकवेळा ही उपाहारगृहे पुढील आर्थिक वर्षात परवान्याचे नूतनीकरण करण्याच्या स्थितीतही नसतात, असे सांगण्यात येते.
हेही वाचा… वणव्याच्या धुरातून किरणोत्सर्गाचा धोका; ‘लीबनिझ इन्स्टिटय़ूट फॉर ट्रोपोस्फेरिक रिसर्च’चा निष्कर्ष
नूतनीकरणाअभावी जिल्ह्यातील अनेक बार रेस्टॉरंट एप्रिल २०२४ पासून लॉक होऊ शकतात. उत्पादन शुल्क विभागाने गेल्या दोन वर्षात जिल्ह्यात मद्यविक्रीसाठी आतापर्यंत एकूण ७३३ परवाने वाटप केले असून त्यात ४०७ परमिट रूम, १०८ देशी दारूची दुकाने, १५८ बिअर शॉपी, १८ देशी दारू विक्रीची दुकाने आणि १८ दुकानांचा समावेश आहे. विदेशी मद्य, २ क्लब परवाने आणि प्रमुखता. पासून समाविष्ट आहे. जिल्ह्यात देशी दारूचा खप महिन्याला १५ लाख बल्क लिटर, तर विदेशी मद्याचा खप साडेचार लाख लिटर आणि बिअरचा खप ६ लाख लिटर आहे. दारू बंदी असलेल्या गडचिरोली जिल्ह्याच्या सीमेवर असलेल्या बार रेस्टॉरंटचा खप आश्‍चर्यकारकपणे वाढला असून, इतर ठिकाणच्या व्यवसायाची स्थिती चिंताजनक आहे. राज्यातील बारमध्ये दिल्या जाणाऱ्या दारूवरील व्हॅट आता १० टक्क्यांपर्यंत वाढवण्यात आल्याने जिल्ह्यातील बहुतांश बार रेस्टॉरंटची जी सध्या दुरवस्था झाली आहे, त्यांना आणखी अडचणींना सामोरे जावे लागणार आहे.
चंद्रपूर व गडचिरोली जिल्ह्याच्या सिमेलगत सावली तालुक्यात व्याहाड या गावी एक दारू दुकान आहे, तसेच बियर बार देखील आहेत. गोंडपिंपरी तालुक्यातील तारसा येथे देशी दारू दुकानासोबतच बियर बार आहे. सिमावर्ती भागातील दारू दुकानांमधून तसेच जिल्ह्यातील अन्य काही दुकानांमधून दारूबंदी असलेल्या गडचिरोलीत जवळपास ३० टक्के दारू पुरवठा तस्करीच्या माध्यमातून होतो. ही दारू तस्करी वेगवेगळ्या प्रकारे होते. मात्र ही तस्करी रोखता येवू शकत नाही अशी स्पष्ट कबुलीच उत्पादन शुल्क विभागाचे अधीक्षक संजय पाटील यांनी दिली. त्याला भौगोलीक परिस्थितीसोबतच विभागात कमी मनुष्यबळ हे देखील एक कारण आहे. तसेच राज्यातील बार आणि रेस्टॉरंटमध्ये दिल्या जाणाऱ्या दारूवरील व्हॅट ५ टक्क्यांवरून १० टक्के केला आहे. त्यामुळे दारूच्या शौकीनांना आता नोव्हेंबरपासून क्लब, बार किंवा लाउंजमध्ये दारू पिण्यासाठी जास्त पैसे मोजावे लागत आहेत.
हेही वाचा… दिवाळीत चंद्रपूरच्या प्रदुषणात मोठ्या प्रमाणात वाढ
विशेष म्हणजे बार आणि रेस्टॉरंटमध्ये मद्याची किंमत ग्राहकांकडून एमआरपीपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त आकारली जाते, यावर सरकार किंवा उत्पादन शुल्क विभागाचे कोणतेही नियंत्रण नाही. चंद्रपूर जिल्ह्यात सन २०१५ ते २०२१ या कालावधीत दारूबंदी लागू होती, या काळात दारूबंदी असतानाही जिल्ह्यात बिनदिक्कतपणे दारू येत होती व ती मोठ्या प्रमाणात घेतली जात होती. . दारूबंदीच्या काळात बार नसल्याने लोकांना घरातच दारू पिण्याची सवय लागली होती. यामुळेच जिल्ह्यातील बहुतांश उपाहारगृहे ग्राहकांअभावी निर्मनुष्य दिसत असून काही निवडक रेस्टॉरंटमध्येच ग्राहकांची गर्दी दिसून येत आहे. या विचारसरणीतून दारूविक्रीतून मोठ्या प्रमाणात पैसा मिळतो, जिल्ह्यातील अनेक व्यावसायिकांनी मोठी भांडवल गुंतवून ठिकठिकाणी उपाहारगृहे सुरू केली. मात्र आता त्यांना त्यांच्या निर्णयाचा पश्चाताप होऊ लागला आहे. दारूबंदी उठवल्यापासून जिल्ह्यात एकूण ४०७ बार आणि रेस्टॉरंट सुरू झाले असून त्यापैकी केवळ ८० टक्के बार आणि रेस्टॉरंटची व्यवसाय स्थिती चांगली असल्याचे मानले जात आहे, तर उर्वरित २० टक्के बार आणि रेस्टॉरंट आर्थिक संकटातून जात आहेत. अनेकवेळा ही उपाहारगृहे पुढील आर्थिक वर्षात परवान्याचे नूतनीकरण करण्याच्या स्थितीतही नसतात, असे सांगण्यात येते.
हेही वाचा… वणव्याच्या धुरातून किरणोत्सर्गाचा धोका; ‘लीबनिझ इन्स्टिटय़ूट फॉर ट्रोपोस्फेरिक रिसर्च’चा निष्कर्ष
नूतनीकरणाअभावी जिल्ह्यातील अनेक बार रेस्टॉरंट एप्रिल २०२४ पासून लॉक होऊ शकतात. उत्पादन शुल्क विभागाने गेल्या दोन वर्षात जिल्ह्यात मद्यविक्रीसाठी आतापर्यंत एकूण ७३३ परवाने वाटप केले असून त्यात ४०७ परमिट रूम, १०८ देशी दारूची दुकाने, १५८ बिअर शॉपी, १८ देशी दारू विक्रीची दुकाने आणि १८ दुकानांचा समावेश आहे. विदेशी मद्य, २ क्लब परवाने आणि प्रमुखता. पासून समाविष्ट आहे. जिल्ह्यात देशी दारूचा खप महिन्याला १५ लाख बल्क लिटर, तर विदेशी मद्याचा खप साडेचार लाख लिटर आणि बिअरचा खप ६ लाख लिटर आहे. दारू बंदी असलेल्या गडचिरोली जिल्ह्याच्या सीमेवर असलेल्या बार रेस्टॉरंटचा खप आश्‍चर्यकारकपणे वाढला असून, इतर ठिकाणच्या व्यवसायाची स्थिती चिंताजनक आहे. राज्यातील बारमध्ये दिल्या जाणाऱ्या दारूवरील व्हॅट आता १० टक्क्यांपर्यंत वाढवण्यात आल्याने जिल्ह्यातील बहुतांश बार रेस्टॉरंटची जी सध्या दुरवस्था झाली आहे, त्यांना आणखी अडचणींना सामोरे जावे लागणार आहे.
