लोकसत्ता टीम
नागपूर : ताडोबाचे नाव कानावर पडले तरी डोळ्यासमोर वाघ उभा राहतो, पण गेल्या काही वर्षात ताडोबातील काळ्या बिबट्यांनी पर्यटकांना मोहिनी घातली आहे. वाघ दिसत असला तरी काळ्या बिबट्याच्या दर्शनासाठी पर्यटक आसुसलेले असतात आणि तो मात्र क्वचितच पर्यटकांसमोर येतो. ताडोबा-अंधारी व्याघ्रप्रकल्पातील पांगडी बफर क्षेत्रात पाणी पिणाऱ्या या ‘ब्लॅकी’ला वन्यजीव छायाचित्रकार अरविंद बंडा यांनी कॅमेऱ्यात कैद केले.
मध्यप्रदेशनंतर महाराष्ट्रात बिबट्यांच्या संख्येत वाढ झाल्याचे फेब्रुवारीच्या अहवालातून स्पष्ट झाले. मात्र, आता महाराष्ट्रात सर्वसाधारण बिबट्यांसोबतच काळ्या (मेलेनिस्टिक) बिबट्यांची संख्या देखील वाढत आहे. राज्यातील पेंच, ताडोबा-अंधारी व्याघ्रप्रकल्पासह नवेगावबांध राष्ट्रीय उद्यान, रत्नागिरी आणि आता भंडारा वनविभागातही काळ्या बिबट्याचा वावर दिसून आला आहे. ताडोबा व्याघ्रप्रकल्पात एका बेल्जियम जोडप्याला मे २०१८मध्ये काळा बिबट पहिल्यांदा दिसून आला होता. जंगल सफारीदरम्यान कोळसा वनपरिक्षेत्रात हा बिबट दिसून आला होता. त्यानंतर २०१४मध्ये कोळसा आणि मोहर्लीच्या सीमेवरील बोटेझरी भागातही कॅमेर ट्रॅपिंगमध्ये हा बिबट दिसून आला होता.
वन्यप्राण्यांच्या शरीरात ‘मेलेनिन’ या रंगद्रव्याचे प्रमाण वाढल्यास त्याच्या कातडीचा रंग अधिक गडद होतो. भंडारा जिल्ह्यातील लेंडेझरीच्या जंगलात इतर पर्यटन क्षेत्रातून हा काळा बिबट आला असण्याची शक्यता आहे. गेल्या काही महिन्यांपासून तो या परिसरात दिसून येत आहे. मात्र, त्याला पाहण्यासाठी गर्दी होऊ नये म्हणून सुरक्षिततेच्या दृष्टीने भंडारा वनविभागाने त्याची प्रसिद्धी केली नाही.
मात्र, काही महिन्यांपूर्वी लेंडेझरी प्राथमिक आरोग्य केंद्रातील कर्मचाऱ्यांनी या काळ्या बिबट्याची तयार केलेली चित्रफीत समाजमाध्यमावर प्रसारित झाली. यापूर्वी नवेगाव-नागझिरा व्याघ्रप्रकल्पाअंतर्गत २०२१ साली गणनेदरम्यान नवेगाव राष्ट्रीय उद्यानात काळ्या बिबट्याची नोंद झाली होती. मात्र, २०२३ मध्ये नवेगाव-नागझिरा व्याघ्रप्रकल्पात याच काळ्या बिबट्याची शिकार देखील उघडकीस आली.
येथे आढळले काळे बिबट…
२०१८ साली ताडोबा-अंधारी व्याघ्रप्रकल्पात कोळसा पर्यटन प्रवेशद्वाराजवळ काळ्या बिबट्याची नोंद झाली होती. २०२१ मध्येही तो पर्यटकांना दिसला. त्यानंतर मार्च २०२३ मध्ये मदनापूर प्रवेशद्वाराजवळ बिबट्याचे दोन काळे बछडे दिसून आले. त्यातील एक अतिशय काळा तर दुसरा किंचित काळा होता. या व्याघ्रप्रकल्पात चार काळे बिबट आहेत. जून २०२४ मध्ये रत्नागिरी जिल्ह्यात काळ्या बिबट्याची नोंद झाली. पश्चिम घाटातील आंबोलीच्या जंगलात फेब्रुवारी २०२४ मध्ये काळा बिबट दिसला. महाराष्ट्रातील पेंच व्याघ्रप्रकल्पात काही महिन्यांपूर्वी काळ्या बिबट्याची नोंद झाली.
