फडणवीस म्हणाले, “नागपूर आमचे वेगळेच शहर, अजब…”

राज्याचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी छत्रपती शिवाजी महाराज यांची वाघनखे आणि शिवकालीन शस्त्रांच्या प्रदर्शनाच्या उद्घाटन सोहोळ्यात हे प्रतिपादन केले. नागपूर मध्यवर्ती संग्रहालय ज्याला अजब बांगला म्हणून ओळखले जाते, हे महाराष्ट्रातील नागपूर येथे म्हणजेच राज्याच्या उपराजधानीत स्थित आहे.

येथे नाणी, प्राचीन शिलालेख, शिल्पे आणि पूर्व-ऐतिहासिक कलाकृती आहेत. त्याची स्थापना १८६३ मध्ये ब्रिटीशांनी केली. स्थानिक पातळीवर अजब बांगला म्हणून ओळखले जाणारे, नागपूरचे हे मध्यवर्ती संग्रहालय प्राचीन वस्तू, नाणी, प्राचीन शिलालेख, शिल्पे, शिलालेख आणि पूर्व-ऐतिहासिक कलाकृतींचा दुर्मिळ संग्रह आहे. मात्र, नैसर्गिक आणि सांस्कृतिक वारशाचे हे भांडार अजूनही भेट देणाऱ्या पर्यटकांना तसेच नागपूर शहरातील बहुतेक रहिवाशांना अज्ञात आहे. नागपूर शहर ऑरेंज सिटी मध्य प्रांतांचा भाग होता. ब्रिटिशांच्या काळात ‘अ‍ॅन्टेक्वेरियन सोसायटी ऑफ सेंट्रल प्रॉव्हिन्सेस’ या संस्थेच्या गरजेनुसार नागपूर येथे हे संग्रहालय व ग्रंथालय स्थापन करण्यात आले होते. संग्रहालयाची इमारत बांधून त्याला ‘सेंट्रल म्युझियम नागपूर’ असे नाव देण्यात आले व ७ मे १८६३ मध्ये हे संग्रहालय सुरू झाले.

इतिहासाबरोबरच, या संग्रहालयात मध्य भारतातील विविध प्रकारच्या वनस्पती आणि प्राण्यांचा समावेश आहे ज्यामध्ये भरलेले प्राणी आणि पक्ष्यांचा मोठा संग्रह आहे. प्रदर्शन सुविधा आणि गॅलरींच्या कमतरतेमुळे अनेक महत्त्वाच्या कलाकृती अजूनही राखीव संग्रहात अडकून पडल्या आहेत, त्यामुळे नागपूरमधील हे केंद्रीय संग्रहालय अत्यंत कमी कर्मचारी वर्गाचे आहे. पुरातत्व आणि संग्रहालय संचालनालयाद्वारे व्यवस्थापित, अजब बंगला येथे लंडनची राणी व्हिक्टोरियाची तरुण आणि वृद्धावस्थेतील भव्य मूर्ती, फ्रान्स फिरून आलेले हत्ती या संग्रहालयाचे प्रमुख आकर्षण आहेत. मध्य भारतातील सर्वात जुने व अग्रणी संग्रहालय असलेल्या या जुन्या संग्रहालयात भूगर्भ व प्रागैतिहासिक, प्राणी (स्टफ), पक्षी, सरपटणारे प्राणी, आर्ट अ‍ॅण्ड क्राफ्ट, पाषाणशिल्प, शस्त्र, पुरातत्त्व, आदिवासी कला व संस्कृती इत्यादी दालनांचा समावेश आहे.