डॉ. श्रुती पानसे
काम केल्यानं थकवा येतो, की काम न केल्यानं? अति शारीरिक किंवा अति बौद्धिक कष्ट केले की तात्पुरता थकवा येतो; पण त्यात काम पूर्ण केल्याचा आनंद खूपच जास्त असतो. ‘झालं एकदाचं!’ असा सुटकेचा नि:श्वासही असू शकतो.
याउलट काम न करणं, काहीही न करणं, अगदी बसल्या बसल्या कसलाही विचारही न करणं- यामुळे काय होतं, हे बघू या. सुट्टी थोडेच दिवस बरी वाटते. सुट्टीचं नियोजन चांगलं असेल, त्यातही वेगवेगळ्या प्रकारची बरीचशी कामं असतील, तर सुट्टी चांगली जाते. काहीही केलं नाही, तर सुट्टी कंटाळवाणी जाते. अशा काहीही न करता घालवलेल्या दिवसांचा थकवा जास्त येतो.
याचं कारण काय? तर, आपल्या मेंदूला सतत चालना हवी असते. नवनवीन गोष्टी ऐकायच्या, बघायच्या असतात. स्वत: हातांनी करायच्या असतात. बोलायचं असतं. आपले अनुभव इतरांना सांगायचे असतात. या सर्व गोष्टी हव्या असतात. थकवा येतो तो ‘रुटीन’मुळे, तोचतोपणामुळे; कामामुळे नाही.
खूप थकलेली एखादी व्यक्ती घरी आली- आता अगदी पाऊलही पुढे टाकवत नाही, कोणाशी बोलायचं नाही, अशा अवस्थेत ती आहे. पण घरी आल्यावर एखाद्या जुन्या मित्राचा- मैत्रिणीचा फोन आला, तर अचानक कुठून उत्साह येतो माहीत नाही. गप्पा सुरू होतात. ‘दहा मिनिटांचं काम आहे, येणार का?’ असं विचारल्यावर ते काम दोन तासांवर गेलं तरी चालतं.
कधी संपूर्ण थकलेल्या माणसावर अचानक कोणाला तरी रुग्णालयात नेण्याची जबाबदारी येते. अशा प्रकारचं आणीबाणीचं काम आलं की थकवा वगैरे सर्व विसरून माणसं कामाला लागतात. कारण एकच : आपली काम करण्याची क्षमता भरपूर असते. अर्थात, जर आपण निरोगी असलो तरच!
अनेकदा थकवा हा शारीरिक नसतो, तर भावनिक असतो. या संदर्भात प्रत्येकाला स्वत:वर प्रयोग करण्याची पुरेपूर संधी आहे. असा एखादा दिवस, ज्या दिवशी ठरवलेल्या कामात अडथळे येत होते; पण आपण ते सोडवले. नेहमीपेक्षा त्या दिवसात खूप कामं पूर्ण केली. एकामागोमाग एक खूप लोक भेटले. प्रत्येकाशी बोलण्याचे विषय वेगळे होते. आणि तरीही थकवा आला नाही, उलट छान वाटत होतं.
स्वत:वर हा प्रयोग करून बघायलाच हवा!
contact@shrutipanse.com
