ही १८६० सुमारातील गोष्ट आहे. त्या वेळी, पेट्रोलियम खनिज तेलाचा शोध नुकताच लागला होता. पण, माणसाला त्याचा फारसा उपयोग नव्हता. तेव्हा युरोपमध्ये लोक प्रकाश मिळविण्यासाठी दिव्यामध्ये व्हेल माशाचे तेल वापरीत. ते खूप खíचक असे. त्याच वेळी खनिजतेलातून केरोसिन म्हणजे घासलेट तेलाचे उत्पादन सुरू झाले. अगदी दुसऱ्या वर्षांपासून त्याची जगात इतरत्र निर्यात सुरू झाली. आपल्या भारत देशात बर्माशेल कंपनीने १९०२ साली हे घासलेट तेल आणले होते. तत्काळी, केरोसिन हे सुरक्षित इंधन व्हावे, यासाठी त्यातील पेट्रोलसारखा पातळ द्रव काढून फेकून देत. आज पेट्रोलमध्ये केरोसिनची भेसळ होऊ नये म्हणून दक्षता घ्यावी लागते.
आज सर्वत्र विजेच्या दिव्यांची रोषणाई असली तरी केरोसिन हे इंधन गरिबांच्या गरजेची वस्तू बनून आहे. केरोसिन हे इंधन १२५ अंश सेल्सिअस ते ३०० अंश सेल्सिअस या तापमानादरम्यान उकळते. चांगले केरोसिन दिव्यात किंवा स्टोव्हमध्ये जळताना कमी धूर येत असतो. त्यामुळे, कंदिलाची काच पटकन धुरकट होत नाही. केरोसिनचा वापर स्वयंपाकघरातदेखील होतो. केरोसिन जळताना प्रदूषण होऊ नये याची काळजी घ्यावी लागते. यासाठी त्यात गंधकाचे प्रमाण कमीतकमी असावे याची काळजी घेतात. याशिवाय, त्यातील धूर ओकणाऱ्या सेंद्रिय रसायनांचे प्रमाण कमी ठेवावे लागते. या इंधनातील एरोमॅटिक्स वर्गातली हायड्रोकार्बन रसायनांमुळे, ते जळताना धूर येतो खरा, पण ही धूरओकू संयुगे त्यातून संपूर्णतया निपटून काढता येत नाहीत. कारण हीच रसायने जळताना वातीच्या ज्योतीला प्रकाशमान करतात. अर्थातच, जास्त उजेड मिळण्यासाठी काही प्रमाणात या एरोमॅटिक्स रसायनांचे अस्तित्व गरजेचे असते. केरोसिन स्टोव्हमध्ये पंप करताना स्फोट होऊ नये म्हणून त्यात पेट्रोल-नॅफ्थासारखी पातळ इंधने मिसळणार नाहीत याची खबरदारी घ्यावी लागते. त्यासाठी त्याचा भडका िबदू (फ्लॅश पॉइंट) कमीत कमी ३५ अंश सेल्सिअसपर्यंत राखावा लागतो. या एकूण खबरदारीमुळे या इंधनाला ‘सुपिरियर केरोसिन ऑइल’ (एस.के.ओ.) या नावाने संबोधिले जाते.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
