पॉलिस्टर तंतूंची उत्पादन प्रक्रिया- ३

संस्थानांची बखर: शोमॅन भुपिंदरसिंग!
पतियाळाच्या महाराजा भूिपदरसिंग यांनी स्वत:चा पतियाळा इलेव्हन हा क्रिकेटचा संघ उभा केला होता. संघाला क्रिकेट शिकविण्यासाठी इंग्लंडहून दोन क्रिकेट शिक्षक आणले होते.  ब्रॅडमनसाठी ‘बॉडीलाइन’ गोलंदाजीचा प्रयोग करणारा व टीकेचे मोहोळ उठविणारा जॉर्डिन याच्या इंग्लंडचा क्रिकेट संघ भारताच्या दौऱ्यावर आला होता. अर्थातच महाराजांनी पतियाळात आपल्या क्रिकेट संघाचा सामना पाहुण्या संघाबरोबर आयोजित केला. सामन्याच्या पूर्वरात्री महाराजांनी दोन्ही संघांना शाही मेजवानी दिली. महाराजांच्या या आदरातिथ्याने भारावलेल्या जॉर्डिन आणि इतर खेळाडूंना वाटू लागले की, उद्याच्या सामन्यात यजमान संघाला हरविणे योग्य नाही. महाराजांचे व्यक्तिमत्त्व आणि आदरातिथ्याचा अपेक्षित परिणाम होऊन पाहुणा संघ ढेपाळला व सामना हरला! ‘जॉर्डिनच्या मातब्बर इंग्लिश संघाला पतियाळाच्या संघाने हरविले’- ही बातमी इंग्लंड, ऑस्ट्रेलियाच्या मोठय़ा वर्तमानपत्रांत झळकली. अर्थात ही बातमी देण्याची व्यवस्थाही महाराजाांचीच!
भूिपदरसिंग हे जबर महत्त्वाकांक्षी व्यक्तिमत्त्व होते. िहदुस्थानचा बादशाह होण्याचे त्यांचे स्वप्न होते. एका युरोपदौऱ्यात इटालीचा सर्वेसर्वा बेनिटो मुसोलीनीशी त्यांच्या तीन गुप्त बठका झाल्या. आपल्या पाठीशी तीन लाख शिखांचे पाठबळ आहे आणि मुसोलिनीने मदत केल्यास ब्रिटिशराज भारतातून संपविणे शक्य आहे असे महाराजांनी त्याला पटवून दिले. परंतु थोडय़ाच दिवसांत महायुद्ध सुरू होऊन मुसोलिनीचा अस्त झाल्यामुळे महाराजांचे स्वप्न हे स्वप्नच राहिले!
 साहित्यिक, कवी, कलावंत यांच्या कार्यातही त्यांना स्वारस्य होते. विशेषत: उर्दू व पंजाबी कवींच्या ते परिषदा भरवीत, त्यांना तनखा देत असत. बनारस विश्वविद्यालयास त्यांनी पन्नास हजार रुपयांची देणगी दिली होती. विविध गुण- अवगुणांचे अजब रसायन असलेले पतियाळा नरेश अखेरीपर्यंत चन, विलास, मस्तीत जीवन जगले पण त्यांच्या प्रजेचेही त्यांच्यावर विलक्षण प्रेम होते. त्यांच्या अंत्ययात्रेस एक लाखांचा जनसमुदाय जमला होता.
सुनीत पोतनीस –  sunitpotnis@rediffmail.com