कुतूहल :शेती- एक अडथळा शर्यत

जे देखे रवी.. : २ मॉर्निग वॉक
रविन मायदेव थत्ते
‘मॉर्निग वॉक’ या मराठीत प्रचलित झालेल्या शब्दाहून जास्त बेक्रूड शब्द माझ्या परिचयाच्या नाही. एक मला म्हणाला, काय हो तुम्ही ‘मॉर्निग वॉक’ घेता की नाही?  माझ्यापेक्षा हा वीस वर्षांने लहान आणि माझ्याहून दुप्पट पोट सुटलेला तेव्हा हा बेक्रूड शब्द वापरत मला हा प्रश्न त्याने विचारणे म्हणजे खरे तर उपमर्दच. मी त्याला म्हटले, मी ‘इव्हिनिंग वॉक’ घेतो. तेव्हा हा बिचकला. कारण संध्याकाळी ‘फिरायला’ जातात. सकाळचा मात्र ‘मॉर्निग वॉक’ असतो. हा ‘वॉक’ तीन ते चार हजार रुपयांचे जोडे घालून केला जातो. मला वाटते हे जोडे आपल्या हवामानाला संपूर्णपणे अयोग्य आहेत. या जोडय़ांना साजेसे मोजे असतात तेही शेकडय़ाच्या किमतीत असतात. हे जोडे आणि हे मोजे पावसाळ्यात भिजले तर लवकर वाळत नाही म्हणून काही लोक जोडय़ाची जोडी घेतात. मी आमच्या घराच्या जवळच महाराष्ट्र लेदर वर्क्स असे इंग्रजी नाव मराठीत लिहिलेले दुकान आहे, तिथे साडेतीनशे रुपयांचे जोडे मिळतात ते वापरतो. वर्षभर टिकतात म्हणजे सरासरी दिवसाला रुपया पडतो. मग थोडे झिजले तर त्या दुकानाचा मालक जो हाडाचा कारागीर आहे तो मला ४० रुपयांची एक चामडय़ाची माझ्या जोडय़ाच्या आकाराची मऊ चकती देतो. ती आत घातली की हे आणखी चार-सहा महिने टिकतात. मग हळुहळू बायको त्या जोडय़ाकडे बघू लागते आणि म्हणते, हा चिकूपणाचा कळस आहे. तुझ्यासारख्या प्लास्टिक सर्जनने असे वागणे म्हणजे मला लाज वाटते. तेव्हा मग मी जोडे बदलतो. हा चिकूपणा नाही असे माझे म्हणणे आहे. हल्लीहल्लीच हे असले महागडे जोडे काही कामाचे नाहीत त्यामुळे पायाला अपायच होतो असे छापून येऊ लागले आहे. कोठेतरी कोणाचे तरी बिनसले असणार किंवा वैमनस्यही असेल. माध्यमांना ‘प्रथमं वंदे’ हेच खरे! सुदैवाने माझी पावले चांगल्या आकाराची आहेत. बहुतेकांची तशीच असतात. निसर्गाने स्वत:चे जोडे करताना पावलांच्या खालची त्वचा जाड केली आहे आणि पावलाच्या ज्या भागावर वजन येते त्याच्या खाली एक विशिष्ट प्रकारची चरबी आणून ठेवली आहे. शिवाय हा भाग कमानीसारखा आहे. अर्थात जंगलाच्या राजाच्या म्हणजे सिंहाच्या पायातही जसा काटा जाऊ शकतो आणि पुढे तो उंदराला काढावा लागतो तसेच माणसाच्या पायाचेही असल्यामुळे पायताण गरजेचे असते. सिद्धिविनायकाला मालाड-गोरेगावहून अनवाणी चालत जाण्याची हल्ली फॅशन झाली आहे. मुंबईचे गलिच्छ रस्ते लक्षात घेता या पायातून आत काय काय जात असेल याची कल्पना करवत नाही. या चालत जाणाऱ्यांमध्ये पोरापोरींचे घोळके असतात ते एकमेकांकडे चोरून बघत असतात. गणपती येईपर्यंत हेच चालू असते. मग गणपतीचे दर्शन घेतले जाते. गणपती हा ज्ञानविज्ञानाचा देव समजला जातो. त्याच्याकडे, मी घरीच बसून प्रार्थना करतो की, ‘यांना कृपा करून साधी पायताणे घालण्याची बुद्धी दे.’
rlthatte@gmail.com

आणखी वाचा

वाशीम जिल्ह्यात पीक लागवडीच्या नव्या वाटा; ‘या’ पिकाला मिळतोय चांगला भाव

…तर औषधाची गरजच नाही! वाचा निरोगी आयुष्य जगण्यासाठी…

नागपूर : अनुसूचित जातीच्या आरक्षणाच्या वर्गीकरणाचा विषय तापला, हिंदू बहुजन महासंघाचा इशारा

लोकशिवार : ऊस शेतीमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्ता

नामविस्तारानंतर आंबेडकरी चळवळीची वाढ खुंटलेली कशी?

चला अल्फापोर्टफोलिओ तयार करूया

स्थलांतरातून बहरलेली खाद्यसंस्कृती

कुत्सित बोलणी ते ‘मॅडम के खेत की मिरची’…अनुष्का जयस्वालचा यशस्वी प्रवास

आजचे महाराष्ट्रसारस्वत : २ जानेवारी  
संजय वझरेकर
१८९२ वैद्यकीय, शास्त्रविषयक ग्रंथकर्ते भिषग्रत्न गणेश पांडुरंग परांजपे यांचा जन्म.
१९४० इतिहास संशोधक वासुदेव विष्णू जोशी यांचा जन्म.
१९५२ ‘महाराष्ट्रधर्म’ या संशोधनग्रंथाचे कर्ते आणि मराठय़ांचे इतिहासकार भास्कर वामन भट यांचे निधन. वाई (जि. सातारा) येथे २७ डिसेंबर १८७६ रोजी त्यांचा जन्म झाला, तेथेच प्राथमिक शिक्षण घेऊन माध्यमिक शिक्षणासाठी ते मुंबईला आले व पुढे मुंबईतच कायद्याचा अभ्यास करून ‘डिस्ट्रिक्ट कोर्ट प्लीडर’ म्हणून धुळे येथे त्यांची कारकीर्द सुरू झाली. मात्र, इतिहासाचार्य वि. का. राजवाडे यांच्या भेटीनंतर त्यांच्या आयुष्याला कलाटणी मिळाली. इतिहासाचार्याचे शिष्योत्तम आणि ‘संशोधन’ या मासिकाचे संस्थापक-संपादक अशी भट यांची ओळख आहे.  भट यांना असलेली इतिहासाची आवड वाढलीच, तिला संशोधकीय शिस्तही आली. याच शिस्तीतून त्यांनी समर्थ रामदासांचाही अभ्यास केला. ‘शिवाजीची राजनीती’ हा त्यांचा ग्रंथ तर, मूळ कागदपत्रांच्या आधाराने छत्रपती शिवरायांचे प्रशासनकौशल्य उलगडून दाखवणारा संदर्भग्रंथ मानला जातो. ‘राजवाडे चरित्र’ हा ग्रंथ, हीच त्यांची गुरुदक्षिणा होती.

वॉर अँड पीस : आयुष्याचा वेद
वैद्य प. य. वैद्य खडीवाले
मानवी जीवनाच्या प्रारंभापासून आयुर्वेद- ‘आयुष्याचा वेद’ स्वास्थरक्षण व रोगनिवारणाचे कार्य करीत आहे. ज्या तत्त्वांचे शरीर बनले आहे, रोग बनले आहेत. त्या तत्त्वांची आयुर्वेदाची हत्यारे बनली आहेत. पृथ्वी, जल, तेज, वायू व आकाश या तत्त्वांनी सर्व जीवन व्यापलेले आहे. शरीर ‘पाच तत्त्वांचे आहे.’ रोग याच तत्त्वांच्या कमीअधिक प्रमाणामुळे बनतात, अशी आयुर्वेदाची धारणा आहे. मग त्याकरिता औषधांची उपचारांची प्रकृतीसुद्धा पांचभौतिकच असणार. आधुनिक विज्ञानामुळे, मूलतत्त्वे आता सव्वाशेच्या आसपास आहेत. माझ्या लहानपणी ब्याण्णव होती. मूळ तत्त्व खरे म्हटले तर शाश्वत हवे. त्यामुळे आयुर्वेदीय तत्त्वज्ञानाची पांचभौतिक बैठक जास्त शास्त्रीय वाटते. या पंचमहाभुतांचा मधुर, आम्ल, लवण, तिक्त, कटु, कषाय या षड्सांचा व गुरू लघु, स्निग्ध, रूक्ष इत्यादी वीसच्या वर गुणांचा विचार करून मानवी जीवनातील विविध अनारोग्य समस्यांचा सामना करता येतो. आयुर्वेद चिकित्सा विचार हा ‘कार्य आणि कारण’ या तत्त्वांवर आधारित आहे. ज्या कारणांनी रोग झाला त्यांची जडणघडण बघून कोणत्या तत्त्वांची कमी आहे, कोणती तत्त्वे वाढवायला हवी, कमी करावयास हवी, त्यांचे विंशति गुण यांचा महासागर आमच्या पुढे आहे. त्यातील नेमकी निवड ‘नीर क्षीर विवेक’ न्यायाने करावयास हवी.
खरे म्हणजे वनस्पती, पंचकर्म उपचार, ही काही कोणा शास्त्राची मक्तेदारी नाही. आयुर्वेदीय तत्त्वज्ञान आयुर्वेदाचे वेगळेपण सांगते. पण वनस्पती, प्राणिज द्रव्ये, भस्मे, पंचकर्म, उपचारांची यंत्रे ही सर्वाची आहेत. त्यांना वैश्विक व्यापकत्व येणार आहे, पण ती साधने वापरण्यामागची सैद्धान्तिक भूमिका समजून घेणे फार आवश्यक आहे.