डॉ. श्रुती पानसे contact@shrutipanse.com
हल्लीची मुलं वाचत नाहीत, असा एक सूर नेहमी आळवला जातो. मुलांना पुस्तकांकडे वळवायचं असल्यास त्यांना असे काही प्रश्न गप्पांच्या स्वरूपात विचारता येतील; परंतु प्रश्न विचारताना त्यांना आपलेही अनुभव जरूर सांगावेत :
– तुम्ही आजवर कोणत्या गोष्टी वाचल्या/ ऐकल्या आहेत? तुम्हाला कोणी गोष्टी सांगितल्या?
– मराठी/ हिंदी/ इंग्रजीच्या पाठय़पुस्तकातले धडे म्हणजे गोष्टीच असतात. त्या तुम्हाला आवडतात का?
– कोणत्या गोष्टी आवडतात? आठवतात? वाचलेली गोष्ट आठवते की ऐकलेली?
– मुलांना ऐकलेल्या आणि वाचलेल्या गोष्टी सांगायच्या असल्यास त्यांना प्रोत्साहन देणं.
– मुलांना खरेखुरे प्रसंग सांगायला सांगणं.
– पुस्तकातली गोष्ट वाचून दाखवायला सांगणं.
– पुस्तकात गोष्टींच्या मजकुरासोबत असलेली चित्रं दाखवणं. या चित्रांविषयीही बोलायला लावणं.
– प्रत्येक गोष्ट आवडतेच असं नाही, याकडे लक्ष वेधणं. जसं- सिनेमे, दूरचित्रवाणी मालिका खूप प्रकारच्या असतात. त्यातही एक गोष्टच असते. पण प्रत्येक सिनेमा/ मालिका आपल्याला आवडत नाही. तसंच पुस्तकांचंही आहे, हे सांगणं.
– गोष्ट आवडली का आणि का आवडली, यावर चर्चा. आवडली नसेल तर का नाही आवडली, हे जाणून घेणं.
– गोष्टीतले संवाद कसे होते? त्यातल्या वेगळ्या शब्दांविषयी बोलणं; गोष्टीतली वर्णनं / वातावरण कसं होतं, यावर मुलांची मतं जाणून घेणं.
– गोष्टीत आलेले नवीन शब्द, म्हणी-वाक्प्रचार यांकडे लक्ष वेधणं.
– गोष्टीचं नाव हेच का ठेवलं असावं? आणखी कुठलं नाव चाललं असतं? गोष्टीचं शीर्षक कसं लिहिलं आहे? त्याचं सुलेखन कसं आहे?
– गोष्टी किती प्रकारच्या असतात? परीकथा, साहसकथा, ऐतिहासिक कथा, विनोदी कथा, इत्यादी.
– प्रत्येक गोष्टीला एक आकर्षक सुरुवात असते. काही वेळानं त्यात एखादा पेच निर्माण होतो, एखादं संकट येतं. हा गोष्टीचा मध्य असतो. या संकटातून सुटका होते, तोच गोष्टीचा शेवट असतो; हे सांगणं.
अशा काही गप्पागोष्टींतून मुलं वाचनाकडे वळली तर ते त्यांच्या शाब्दिक/ भाषिक आणि बौद्धिक समृद्धीच्या दृष्टीनं योग्य ठरेल.
हल्लीची मुलं वाचत नाहीत, असा एक सूर नेहमी आळवला जातो. मुलांना पुस्तकांकडे वळवायचं असल्यास त्यांना असे काही प्रश्न गप्पांच्या स्वरूपात विचारता येतील; परंतु प्रश्न विचारताना त्यांना आपलेही अनुभव जरूर सांगावेत :
– तुम्ही आजवर कोणत्या गोष्टी वाचल्या/ ऐकल्या आहेत? तुम्हाला कोणी गोष्टी सांगितल्या?
– मराठी/ हिंदी/ इंग्रजीच्या पाठय़पुस्तकातले धडे म्हणजे गोष्टीच असतात. त्या तुम्हाला आवडतात का?
– कोणत्या गोष्टी आवडतात? आठवतात? वाचलेली गोष्ट आठवते की ऐकलेली?
– मुलांना ऐकलेल्या आणि वाचलेल्या गोष्टी सांगायच्या असल्यास त्यांना प्रोत्साहन देणं.
– मुलांना खरेखुरे प्रसंग सांगायला सांगणं.
– पुस्तकातली गोष्ट वाचून दाखवायला सांगणं.
– पुस्तकात गोष्टींच्या मजकुरासोबत असलेली चित्रं दाखवणं. या चित्रांविषयीही बोलायला लावणं.
– प्रत्येक गोष्ट आवडतेच असं नाही, याकडे लक्ष वेधणं. जसं- सिनेमे, दूरचित्रवाणी मालिका खूप प्रकारच्या असतात. त्यातही एक गोष्टच असते. पण प्रत्येक सिनेमा/ मालिका आपल्याला आवडत नाही. तसंच पुस्तकांचंही आहे, हे सांगणं.
– गोष्ट आवडली का आणि का आवडली, यावर चर्चा. आवडली नसेल तर का नाही आवडली, हे जाणून घेणं.
– गोष्टीतले संवाद कसे होते? त्यातल्या वेगळ्या शब्दांविषयी बोलणं; गोष्टीतली वर्णनं / वातावरण कसं होतं, यावर मुलांची मतं जाणून घेणं.
– गोष्टीत आलेले नवीन शब्द, म्हणी-वाक्प्रचार यांकडे लक्ष वेधणं.
– गोष्टीचं नाव हेच का ठेवलं असावं? आणखी कुठलं नाव चाललं असतं? गोष्टीचं शीर्षक कसं लिहिलं आहे? त्याचं सुलेखन कसं आहे?
– गोष्टी किती प्रकारच्या असतात? परीकथा, साहसकथा, ऐतिहासिक कथा, विनोदी कथा, इत्यादी.
– प्रत्येक गोष्टीला एक आकर्षक सुरुवात असते. काही वेळानं त्यात एखादा पेच निर्माण होतो, एखादं संकट येतं. हा गोष्टीचा मध्य असतो. या संकटातून सुटका होते, तोच गोष्टीचा शेवट असतो; हे सांगणं.
अशा काही गप्पागोष्टींतून मुलं वाचनाकडे वळली तर ते त्यांच्या शाब्दिक/ भाषिक आणि बौद्धिक समृद्धीच्या दृष्टीनं योग्य ठरेल.
