Latest Marathi News- Breaking News Today | Read Marathi Batmya from Maharashtra, India ब्रेकींग मराठी न्यूज at https://loksatta.com/

लिथियमचा सर्वात महत्त्वपूर्ण वापर विद्युतघटात (बॅटरीत) करण्यात येतो.

प्रतिनिधिक छायाचित्र

लिथियमचा सर्वात महत्त्वपूर्ण वापर विद्युतघटात (बॅटरीत) करण्यात येतो. मोबाइल फोन प्रभारित (चाìजग) करणं म्हणजे दैनंदिन जीवनातील आवश्यक बाब झाली आहे. तशा वेगवेगळ्या पण ठराविक मूलद्रव्यांचे विद्युतघट वापरात आहेत त्यापैकीच एक आपण वापरतो ते लिथियम आयन पॉलिमर विद्युतघट. मोबाइल फोन, लॅपटॉप, डिजिटल कॅमेरे, विजेवर चालणाऱ्या मोटारी यांमध्ये पुन:पुन्हा प्रभारित करता येणाऱ्या विद्युतघटात लिथियम आयन वापरतात. लिथियमच्या अणूतील एक इलेक्ट्रॉन सहजरीत्या गमावला जाऊन लिथियम आयन तयार होतो. प्रभाररहित होताना इलेक्ट्रॉन लिथियमच्या विद्युत अपघटनी (आयनयुक्त) संयुगातून धनाग्राकडून (अ‍ॅनोड) ऋणाग्राकडे (कॅथोड) जातात. प्रभारित होताना या उलट प्रक्रिया होते. घडय़ाळे, खेळणी इत्यादी वस्तूंमध्ये बटणासारखे चपटे विद्युतघट असतात. यात लिथियम धातू वापरलेला असतो आणि ते विद्युतघट पुन्हा प्रभारित करता येत नाहीत.

लिथियम आयन पॉलिमर विद्युतघट असलेल्या मोबाइल फोन आणि इतर विद्युत उपकरणांचा वापर वाढल्याने, लिथियम आता दुर्मीळ मूलद्रव्य झाले आहे. आज पृथ्वीवर उपलब्ध साठा अंदाजे फक्त २५ वर्षे पुरेल. त्यासाठी लिथियम आयन विद्युतघटाला पर्याय शोधण्याची गरज आहे. यासंबंधाने संशोधन सुरू आहे. लिथियम-अ‍ॅल्युमिनियम यांची संमिश्रे वजनाला हलकी पण मजबूत असल्याने विमाने, चिलखते, सायकली आणि वेगवान रेल्वे यांचे भाग तयार करण्यासाठी वापरतात. संयुगांच्या स्वरूपात लिथियमचे विविध उपयोग आहेत. जगभरातील काच व सिरॅमिक उद्योगात सिलिका वितळविण्यासाठी, सिलिकाचा वितळिबदू (मेिल्टग पॉइंट) खाली आणण्यासाठी आणि वस्तूंना झिलई (चकाकी) देण्यासाठी लिथियम ऑक्साइड वापरतात. लिथियमपासून उच्च तापमानाला वापरण्यात येणारी वंगणेदेखील बनवितात. लिथियम हायड्रॉक्साइड आणि चरबी एकत्र तापविली असता लिथियम स्टिअरेट (लिथियम सोप) बनतो. हा सोप वंगणांमध्ये वापरतात. तसेच लिथियम हायड्रॉक्साइड हे संयुग हवेतील कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेते त्यामुळे अवकाश यान आणि पाणबुडय़ांमध्ये ते वापरले जाते. नराश्यावर उपचारासाठी दिल्या जाणाऱ्या औषधांमध्ये लिथियम काबरेनेटचा वापर करतात.

आणखी वाचा

मुंबईची हवा पुन्हा प्रदूषित; कुलाबा, कांदिवली येथे ‘वाईट’ हवेची नोंद

Madhuri Dixit Refused Darr Offer Do You Know The Reason?

Madhuri Dixit : डर चित्रपट माधुरी दीक्षितने का…

Mumbai Municipal Corporation Debris on Call service for household level construction waste collection goes online Mumbai

घरगुती स्तरावरील बांधकामाचा कचरा वाहून नेण्यासाठी मुंबई महापालिकेची ‘डेब्रीज ऑन कॉल’ सेवा ऑनलाईन

50 to 60 school students hospitalised after lpg gas leak at jsw company in jaigad

जयगड येथील जेएसडब्ल्यू कंपनीमध्ये एलपीजी वायू गळती; नांदिवडे माध्यमिक विद्यालयाच्या ५० ते ६० विद्यार्थ्यांना त्रास

Graded Response Action Plan project to monitor air pollution Pune news

पिंपरी: हवा प्रदूषणावर आता ‘ग्रॅप’ची नजर; प्रदूषण करणारे उद्योग…

20 percent ethanol mixed petrol distribution now started at all pumps in state

राज्यातील पंपांवर आता २० टक्के इथेनॉलमिश्रित पेट्रोल, वाहनधारकांसह पंपचालकांची परीक्षा?

bajaj chetak electric launch date price in marathi

Bajaj Chetak Electric Scooter : वर्षाच्या शेवटी बजाजचा मोठा धमाका; नवीन इलेक्ट्रिक चेतक स्कूटर होणार लाँच, जाणून घ्या वैशिष्ट्ये

mazgaon bkc among most polluted areas due to nitrogen dioxide levels increase

माझगाव, वांद्रे-कुर्ला संकुल सर्वाधिक प्रदूषित; नायट्रोजन डायऑक्साइडच्या पातळीत वाढ

लिथियमच्या ज्वलनामुळे भडक किरमिजी रंगाची ज्योत निर्माण होत असल्यामुळे शोभेची दारू, तसेच लष्करासाठी लागणारी स्फोटके यांसाठी लिथियमच्या संयुगांचा वापर केला जातो. अणुभट्टीमध्ये अणुसम्मीलन प्रक्रियेत न्युट्रॉन शोषून घेण्यासाठी लिथियम वापरतात. लिथियम धातू क्षरणकारी (corrosive) आणि अतिक्रियाशील असल्यामुळे त्वचेला इजा होऊ शकते; म्हणून तो काळजीपूर्वक हाताळतात.

First published on: 22-01-2018 at 01:31 IST

मराठीतील सर्व नवनीत बातम्या वाचा. मराठी ताज्या बातम्या (Latest Marathi News) वाचण्यासाठी डाउनलोड करा लोकसत्ताचं Marathi News App.

Web Title: Lithium

कुतूहल : लिथियम

लिथियमचा सर्वात महत्त्वपूर्ण वापर विद्युतघटात (बॅटरीत) करण्यात येतो.