कुतूहल : कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या साहाय्याने समुद्र सफाई

हेही वाचा >>> कुतूहल : सागरी पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्ता

२०१६ साली झालेल्या ‘एरियल एक्सपिडिशन’मध्ये विमानातून खाली दिसणाऱ्या समुद्रातील कचऱ्यातील सुमारे चार हजार निरनिराळ्या वस्तूंची छायाचित्रे टिपली गेली होती. या चित्रांना ‘ट्रेनिंग इमेजेस’ असे म्हटले गेले. या छायाचित्रांचा वापर करून मॉडेलला कृत्रिम बुद्धिमत्तेने प्रशिक्षण देण्यात आल्यानंतर त्यांचे विश्लेषण करून त्यावरून कचरा निवडण्यास सुरुवात झाली. ओशन क्लीन अपने मेर्क्स ट्रान्सपोर्टरकडून २०१९ मध्ये अधिक विदा मिळवली. या प्रक्रियेत बंदरावरून, तसेच जहाजांच्या बोर्डावरून एक लाखापेक्षा जास्त ‘टाइम लॅप्स’ पद्धतीने काढलेले फोटो उपयोगी ठरले. ‘जिओ टॅगिंग’मुळे ते नक्की कोणत्या अक्षांश रेखांशांत आहेत याची नेमकी माहिती मिळाली. प्रत्येक वस्तूचे नेमके स्थान कळल्यामुळे क्लीन अप टीमने अक्षांश-रेखांशाप्रमाणे वेगवेगळ्या प्रदेशांतील कचऱ्याची प्रतवारी केली, त्याची घनतादेखील मोजण्यात आली. समुद्रात कुठे कुठे जास्त प्रमाणात प्लास्टिक आहे, ते भाग लक्षात घेण्यात आले आणि मग सफाईला सुरुवात करण्यात आली. २०२४ संपेपर्यंत ओशन क्लीन अप संस्था समुद्रातील ९० टक्के प्लास्टिकचे या पद्धतीने पूर्णपणे निर्मूलन करेल, असा अंदाज आहे.

हेही वाचा >>> कुतूहल : समुद्रविज्ञान अभ्यासासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्ता

‘रेझर’ या कंपनीने २०२१मध्ये ‘क्लीअर बॉट’ या कंपनीशी भागीदारी करून यंत्र शिक्षण आणि कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर चालणारा बॉट तयार केला. समुद्रातील प्लास्टिक दोन मीटर अंतरावर, खळबळणाऱ्या पाण्यात असले तरी हा बॉट ते दाखवू शकतो. सौर ऊर्जेवर चालणारा हा बॉट एका चक्रीय प्रवासात सुमारे अडीचशे किलो प्लास्टिक गोळा करतो. ही पद्धत जगन्मान्य झाल्यास जगभरातील महासागर प्लास्टिकविरहित होऊ शकतील.

–डॉ.नंदिनी विनय दशमुख

मराठी विज्ञान परिषद

इमेल:office@mavipa.org

सकेंतस्थळ :http://www.mavipa.org