गुणग्राहक सयाजीराव

कुतूहल: तीव्र स्वच्छक (इंटेन्सिव्ह क्लीनर्स)
िपजण विभागातील शेवटचे स्वच्छक यंत्र म्हणजे तीव्र स्वच्छक यंत्र. या यंत्रामध्ये भरवणी रूळ व पाटीची  किंवा रूळ व पट्टय़ाची भरवणी यंत्रणा वापरलेली असते. या यंत्रणेमुळे आघातकाची क्रिया अधिक सक्षमपणे केली जाते. तीव्र स्वच्छक यंत्रात वापरण्यात येणारे आघातक हे वजनाने अधिक असून त्यावरील आघात करणारे घटक हे अधिक धारदार असून त्यांची संख्याही अधिक असते. या सर्वामुळे या यंत्रामध्ये कापूस खूपच मोठय़ा प्रमाणावर सुटा केला जाऊन कापसाचे अगदी लहान लहान असे पुंजके केले जातात. कापूस मोठय़ा प्रमाणावर सुटा झाल्यामुळे कापसामध्ये अडकलेला कचरा कापसापासून वेगळा होतो आणि आघातकाच्या खाली परिघाभोवती बसविलेल्या दांडय़ाच्या जाळीमधून खाली पडतो. कापसामधील ६० ते ८०% कचरा बाजूला काढला जातो. पूर्वीच्या काळी दोन किंवा तीन तीव्र स्वच्छक यंत्रे वापरली जात असत. आधुनिक िपजण यंत्रणेत एकच तीव्र स्वच्छक वापरला जातो.
वििपजणसाठी भरवणी (कार्ड फीड) : तीव्र स्वच्छक कापूस पुरेसा स्वच्छ व मोकळा झालेला असतो. िपजण विभागामधून वििपजण यंत्राला भरवण्यासाठी तो आता पाठविला जातो. यासाठी दोन पद्धती प्रचलित आहेत.
जुनी पद्धत :  या पद्धतीमध्ये पुढील यंत्राला पाठविला जाणारा कापूस हा कापसाच्या गादीच्या गुंडाळीच्या स्वरूपात असे. सुमारे ४० मी. लांबीच्या लॅप तयार केल्या जात असत आणि कामगाराकरवी या लॅप वििपजण यंत्रास भरविल्या जात असत.
आधुनिक पद्धत : आधुनिक िपजण विभागात शेवटच्या तीव्र स्वच्छकामधून बाहेर पडणारा कापूस नळ्याच्या साहाय्याने सलगपणे वििपजण यंत्रास थेट पुरविला जातो. िपजण विभागात आतापर्यंत आपण पाहिलेल्या यंत्रांशिवाय आणखी काही यंत्रे वापरण्यात येतात ती पुढीलप्रमाणे :
भेसळ स्वच्छक : काही वेळा कापसामध्ये कापसाच्या तंतूंशिवाय इतर तंतू मिसळले जातात. उदा. केस, तागाचे तंतू, पॉली प्रॉपिलिन, इ. या तंतूंमुळे सुताचा दर्जा निकृष्ट होतो. अशा तंतूंना भेसळ असे म्हणतात. भेसळ स्वच्छक यंत्रामध्ये कापसाच्या तंतूंशिवाय येणारे हे सर्व तंतू कापसापासून वेगळे करून बाजूला काढण्यात येतात.
निर्धूलीकारक यंत्र : कापसाबरोबर नेहमी अगदी सूक्ष्म अशी धूळ येते. कापसामधील कचरा काढून टाकण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या दांडय़ाची जाळी ही सूक्ष्म धूळ काढून टाकू शकत नाही. यासाठी खास बनविलेली निर्धूलीकारक यंत्रे वापरण्यात येतात.
– चं. द. काणे  (इचलकरंजी)
मराठी विज्ञान परिषद,
वि. ना. पुरव मार्ग,  चुनाभट्टी,  मुंबई २२  office@mavipamumbai.org

आणखी वाचा

राजकुमार हिरानींचा मुलगा ‘या’ वेब सीरिजमधून अभिनय क्षेत्रात करणार पदार्पण, ‘हा’ प्रसिद्ध अभिनेता दिसणार खलनायकाच्या भूमिकेत

…तर औषधाची गरजच नाही! वाचा निरोगी आयुष्य जगण्यासाठी…

प्रसाद ओक करणार प्रसिद्ध निर्माते आणि दिग्दर्शक बाबुराव पेंटर यांची भूमिका; पोस्ट शेअर करत म्हणाला, “ही भूमिका साकारायला मिळणं हा श्री…”

“प्रयागराजच्या पवित्र भूमीवर…”, महाकुंभ मेळ्याला पोहोचला ‘हा’ मराठमोळा अभिनेता; नेटकरी म्हणाले, “भाग्यवान आहेस…”

‘महाकुंभ’ आज पासून ; पौष पौर्णिमेनिमित्त पहिले शाही स्नान; ४५ दिवस प्रयागराजमध्ये भक्तांचा महासागर

नावीन्यपूर्ण अनुभव देणारा चित्रप्रयोग

बुकबातमी: जॉन बॅक्स्टरचे पॅरिस…

आई राजा उदोऽऽ उदोऽऽच्या गजरात घटस्थापना, तुळजाभवानी देवीच्या शाकंभरी नवरात्रोत्सवास प्रारंभ