ocean waves different types of sea waves ocean surface waves zws 70

किनाऱ्याकडे येता येता समुद्रतळ व पाण्यातील घर्षण वाढत जाते. त्यामुळे लाटा आणखी जोराने उसळतात.

समुद्री लाटा (संग्रहित छायाचित्र) ; फोटो- लोकसत्ता

वारे, गुरुत्वाकर्षण, पाण्याची खोली, किनाऱ्याची चढण अशा अनेक घटकांचा अंतर्भाव महासागरातील लाटांच्या निर्मितीवर होतो. त्यामुळेच विविध प्रकारच्या लाटांची निर्मिती होते. मासेमारी, मालवाहतूक, बंदरांची बांधणी या सर्व बाबी लाटांची गती व दिशा यांच्यावर अवलंबून असतात. म्हणून सागरी व्यापाराच्या दृष्टीने लाटांचा अभ्यास अत्यंत महत्त्वाचा ठरतो.

लाटांचे मुख्यत: तीन प्रकार पडतात. ते म्हणजे वातलहरी, त्सुनामी (भूकंप लहरी) आणि भरती ओहोटीच्या लाटा. वाऱ्याचे पाण्याच्या पृष्ठभागाशी घर्षण होऊन पाण्याचा वरचा स्तर ढकलला जातो. या तरंगांना वातलहरी म्हणतात. वाऱ्याचा वेग, कालावधी व पाण्याची खोली यावर वातलहरींची उंची ठरते. मंद वाऱ्यामुळे सूक्ष्मतरंग तयार होतात. पाण्याच्या पृष्ठीय ताणामुळे सूक्ष्मतरंग सहज विरतात, त्यामुळे लांबवर पोहोचत नाहीत. वेगवान वारे दीर्घकाळ वाहत राहिल्यास मोठय़ा आकाराच्या वातलहरी निर्माण होतात. वारे पडल्यानंतरही या लाटा विरत नाहीत. पाण्याचे वजन व संवेगामुळे या वातलहरी हजारो किलोमीटर लांबपर्यंत पसरतात. या लाटांमुळे निर्माण होणारे फुगवटे काही वेळा जहाजांसाठी अडचणीचे ठरू शकतात. किनाऱ्याकडे येता येता समुद्रतळ व पाण्यातील घर्षण वाढत जाते. त्यामुळे लाटा आणखी जोराने उसळतात. खूप उंच लाटा पाणी धरून ठेवू शकत नसल्याने जोराने किनाऱ्यावर कोसळतात. किनाऱ्याची खोली, लाटांचा वेग, आकार व तरंगलांबी याआधारे लाटांचे अनेक उपप्रकार आहेत.

आणखी वाचा

Will study decision to increase height of Almatti says Radhakrishna Vikhe

अलमट्टीची उंची वाढविण्याच्या निर्णयाचा अभ्यास करणार – राधाकृष्ण विखे यांचे प्रतिपादन

AAP defeat in Delhi polls is a setback to Uddhav Thackeray and Sharad Pawar

Delhi Assembly Election: पराभव ‘आप’चा, धक्का उद्धव ठाकरे…

‘हे’ आहेत जगातील सर्वांत ५ धोकादायक समुद्र; घ्या जाणून…

What is the water storage in the Khadwasla dam chain Pune news

खडवासला धरण साखळीत पाणीसाठा किती? पुण्याचा पाणीपुरवठा सुरळीत राहणार?

पिंपरी : उन्हाचा चटका वाढला; पवना धरणात किती आहे पाणीसाठा?

Fish drought like conditions Dapoli coast strong wind speed fish trade

दापोली किनारपट्टीवर मत्स्य दुष्काळ सदृश्य परिस्थिती, जोरदार वाऱ्याच्या वेगामुळे मच्छीची करोडो रुपयांची उलाढाल थांबली

Despite spending crores Melghat faces water shortage this year too

कोट्यवधींचा खर्च, तरीही परिस्थिती ‘जैसे थे’च, मेळघाटात यंदाही पाणीटंचाईचे चटके

95 percent of the country foreign trade is carried out through the coast print eco news

किनारपट्टीद्वारे देशाचा ९५ टक्के परराष्ट्र व्यापार

दुसऱ्या प्रकारच्या लाटा म्हणजे त्सुनामी (भूकंपी लहरी). समुद्रतळाशी भूकंप, भूस्खलन, ज्वालामुखीचे उद्रेक अशा विविध भूगर्भीय हालचाली होत असतात. या हालचालींच्या केंद्रातून मोठय़ा प्रमाणात ऊर्जा बाहेर पडते व पाण्याचा स्तंभ मुळापासून ढवळला जातो. यातून निर्माण होणाऱ्या ऊर्जाभारित लाटा वेगाने केंद्राकडून बाहेरच्या दिशेने फेकल्या जातात व किनाऱ्यावर उंच उसळतात. या प्रलयकारी लाटांना ‘त्सुनामी’ असे नाव आहे.

जपानी भाषेत त्सुनामी म्हणजे ‘बंदरातील लहरी’. किनाऱ्यांवर त्सुनामी लाटांची उंची दोन मीटपर्यंत व वेग ताशी ८०० किलोमीटपर्यंत असू शकतो. २००४ मध्ये हिंदी महासागरात उसळलेल्या त्सुनामीने भारतासह श्रीलंका, इंडोनेशिया, थायलंड, मालदीव अशा अनेक देशांमध्ये विध्वंस घडवला. त्सुनामीचा अंदाज वर्तवणे शक्य नसल्याने सागरी अभ्यासक समुद्री घटनांवर नेहमीच लक्ष ठेवून असतात.

– अदिती जोगळेकर

मराठी विज्ञान परिषद

ईमेल : office@mavipa.org

संकेतस्थळ : www.mavipa.org

First published on: 30-01-2023 at 04:35 IST

मराठीतील सर्व नवनीत बातम्या वाचा. मराठी ताज्या बातम्या (Latest Marathi News) वाचण्यासाठी डाउनलोड करा लोकसत्ताचं Marathi News App.

Web Title: Ocean waves different types of sea waves ocean surface waves zws

कुतूहल : समुद्री लाटा व त्यांचे प्रकार

किनाऱ्याकडे येता येता समुद्रतळ व पाण्यातील घर्षण वाढत जाते. त्यामुळे लाटा आणखी जोराने उसळतात.