शाडू ही निसर्गामधील पांढरट करडय़ा रंगाची माती. या मातीमध्ये सूक्ष्म कणांचे प्रमाण सर्वात जास्त असते. पाण्याच्या संपर्कात येताच तिची आकार्यता (plasticity) वाढते म्हणूनच या मातीस आपण हवा तसा आकार देऊ शकतो, विविध भौमितिक कोनांमध्ये वळवू शकतो. यासाठी मातीमध्ये योग्य प्रमाणात आद्र्रता असणे गरजेचे असते. या मातीचे मुख्य वैशिष्टय़ म्हणजे योग्य आकार दिल्यानंतर आद्र्रता कमी झाली तरी तिच्यामधील सूक्ष्म कण समूहाच्या रूपात एकामेकांस घट्ट चिटकून राहतात आणि दिलेला आकार एकसंध राहतो. शाडूमध्ये असलेल्या विविध मूलद्रव्यांपैकी अॅल्युमिनियम आणि सिलिकॉन या सूक्ष्म मूलद्रव्यांमुळेसुद्धा हा एकसंधपणा आणि चकाकी कायम राहते. पूर्वी वाहत्या पाण्याच्या कडेला जेथे दर्भासारखे विशिष्ट गवत आढळत असे तिथे शाडू हमखास मिळत असे. दर्भामधील आणि शाडूमधील सिलिका यांचा याचमुळे जवळचा संबंध असावा. स्वच्छ झुळुझुळु वाहणारे नदीचे पाणी खडक विदरणातून शाडूनिर्मितीस पोषक असते. ही माती कोकण आणि गुजरातमध्ये मुबलक प्रमाणात आढळते. आता मात्र तिचे प्रमाण हळूहळू कमी होत आहे आणि यास कारण म्हणजे नष्ट झालेले नदीकाठचे गवत, मुसळधार पाऊस आणि वेगाने वाहणाऱ्या नद्या. शाडूमध्ये तिच्याच रंगाची ‘फ्लायअॅश’ (औष्णिक विद्युत केंद्रातून बाहेर पडणारे दगडी कोळशाचे दुय्यम उत्पादन) सहज बेमालूम मिसळले जाते.
कुतूहल : हरवलेली शाडूची माती
स्वच्छ झुळुझुळु वाहणारे नदीचे पाणी खडक विदरणातून शाडूनिर्मितीस पोषक असते.
Written by लोकसत्ता टीम
Updated:
या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा
या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा
Already have an account? Sign in
First published on: 06-09-2022 at 02:12 IST
मराठीतील सर्व नवनीत बातम्या वाचा. मराठी ताज्या बातम्या (Latest Marathi News) वाचण्यासाठी डाउनलोड करा लोकसत्ताचं Marathi News App.
Web Title: Shadu soil information zws