कुतूहल – पॉलिस्टर तंतू निर्मिती

संस्थानांची बखर – भूपिंदरसिंगांचे अफाट खर्च!
ब्रिटिश राज्यकर्त्यांनी भारतीय संस्थानिकांना डोक्यावर राजमुकुट परिधान करण्यास करारान्वये बंदी घातली होती. मुकुट वापरणे ही तर प्रतिष्ठेची बाब. त्यामुळे हे संस्थानिक मुकुटाचे काम रत्नजडीत पगडी, फेटा आणि त्यावर हिर्यामोत्यांचा शिरपेच वापरून भागवीत. मुकुट परिधान करण्याचा अधिकार फक्त ब्रिटनच्या सम्राट आणि साम्राज्ञीलाच होता. एकदा बुशेराँ या प्रसिद्ध जवाहिऱ्याकडे पतियाळाचे महाराजा भुिपदरसिंग त्यांच्या गुलाबी फेटे बांधलेल्या वीस सेवकांसह आले. सेवकांच्या हातात हिरे आणि रत्नांनी भरलेल्या सहा पेटय़ा होत्या. या पेटय़ांमध्ये असलेले ७५५० हिरे, १४३० पाचू आणि इतर असंख्य मोती महाराजांनी बुशेराँला देऊन आपल्या मुकुटवजा पगडीवर सोन्याच्या तारांनी हिऱ्या मोत्यांच्या माळा आणि वर ऐटबाज शिरपेच लावून घेतला. स्वतसाठी मोत्यांचा १४ पदरांचा हार, स्त्रियांचा डोक्यावर लावण्याचा मुकुटासारखा दागिना, कंबरपट्टे, हार इत्यादी १८ दशलक्ष फ्रँक किमतीचे जडजवाहर करून घेतले. पुढे इतर अनेक संस्थानिक आपले जडजवाहर काíतए आणि बुशेराँ यांच्याकडून करून घेऊ लागले. १९११ साली ब्रिटिश सम्राटाचा दिल्ली दरबार भरला असता महाराणी भस्तावार कौरने राणी मेरीला भारतीय स्त्रियांतर्फे अत्यंत मौल्यवान असा हिऱ्यांचा हार भेट दिला.
महाराजा भुिपदरसिंग हे पहिले भारतीय विमान मालक होते. १९ व्या शतकाच्या अखेरीस त्यांनी इंग्लंडमधून हे विमान खरेदी केले. या महाराजांचे सर्वच अफाट! महाराजा भुिपदरसिंगांनी १९२२ साली तयार करून घेतलेला एक डिनर सेट अलीकडेच १७ कोटी रुपयांना विकला गेला. १४०० विविध वस्तूंचा व एकूण ५०० किलो वजनाचा हा संच प्रिन्स एडवर्ड ऑफ वेल्स (हे पुढे राजे एडवर्ड आठवे झाले) हे पतियाळात आले तेव्हा , एकदाच वापरला गेलेला हा डिनरसेट लंडनच्या गोल्डस्मिथ्स अँड सिल्व्हरस्मिथ्स कंपनीने पतियाळाच्या राजचिन्हासह बनविला होता.  
पुढे लंडनच्या ख्रिस्तीज लिलावगृहाने हा सेट विक्रीस काढला तेव्हा, त्यास १३ लाखांच्या अंदाजित किमतीऐवजी १९ लाख पौंडांची (१७ कोटी रु.) बोली मिळाली !
सुनीत पोतनीस – sunitpotnis@rediffmail.com