वनस्पतींच्या मुळांनी जमिनीमधून शोषलेल्या पाण्याचा, खोड, फांद्या, पाने, फुला-फळांपर्यंतचा, गुरुत्वाकर्षणाच्या विरुद्ध दिशेने होणारा प्रवास ही एक आश्चर्याची गोष्ट आहे. पाण्याच्या या वनस्पतीच्या आतील प्रवासावरील संशोधनास एकोणिसाव्या शतकात सुरुवात झाली. १८५०-६०च्या दशकात, कार्ल न्येगेली या स्वीस वनस्पतीशास्त्रज्ञाला सूक्ष्मदर्शकाखाली वनस्पतींच्या पेशींचा अभ्यास करताना असे आढळले की, त्यातील काही पेशी या नळीच्या आकाराच्या असून त्या पाण्याने भरलेल्या आहेत. याचा अधिक अभ्यास करण्यासाठी त्याने एक रोप घेतले, त्याच्या मुळावरची माती काढून टाकली आणि त्या रोपाची मुळे लाल रंगाच्या पाण्यात बुडवून ठेवली. काही तासांनी त्याने त्या रोपाच्या मूळ, खोड, फांदी, पान, इत्यादींचे छेद घेऊन त्यांचे सूक्ष्मदर्शकाखाली निरीक्षण केले. या छेदांतल्या काही पेशी त्याला लाल रंगाने भरलेल्या आढळल्या. मुळापासून शेंडय़ापर्यंत पाणी वाहून नेणाऱ्या या पेशींना त्याने ‘झायलम’ म्हणजे काष्ठ पेशी हे नाव दिले.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
