कुतूहल
सूतनिर्मितीचे तंत्र -२
काही तंतू हे खूपच म्हणजे कित्येक किलोमीटपर्यंत लांब असतात (उदा. रेशीम). अशा तंतूंना ‘अखंड तंतू’(फिलामेंट) असे म्हणतात. अखंड तंतूंपासून सूत तयार करण्यासाठी सूतकताई प्रक्रियेची गरज असत नाही. फक्त अनेक अखंड तंतू एकत्र करून त्याचे सूत तयार करण्यात येते. अखंड तंतूंपासून तयार केलेल्या सुतास ‘धागा’ असे संबोधण्यात येते. धागा हा पीळ न देता किंवा गरजेप्रमाणे पीळ देऊन वापरला जातो. निटिंगकरिता वापरला जाणारा धागा कमी पीळ दिलेला असतो तर शिलाईकामासाठीचा धागा अधिक पीळ दिलेला असतो.
सूत हे सामान्यत: एकेरी रूपात वापरले जाते. परंतु काही उपयोगासाठी सुताचे दोन किंवा अधिक पदर एकत्र करून त्याला पीळ देण्यात येतो. या प्रक्रियेला दुहेरीकरण (डब्लिंग) असे म्हणतात.
जेव्हा सुताचा एकच पदर वापरला जातो तेव्हा त्या सुतास ‘एकपदरी सूत’(सिंगल यार्न) किंवा नुसतेच ‘सूत’(यार्न) असे म्हटले जाते. सुताचे दोन किंवा अधिक पदर एकत्र करून त्याला पीळ देऊन जे सूत तयार केले जाते त्यास ‘दुहेरी सूत’ (डबल्ड यार्न) असे म्हणतात. उच्च दर्जाच्या कापडाच्या निर्मितीमध्ये (उदा. महागडे शर्ट, पॅण्ट यांना लागणारे कापड, वायल, जॉर्जेट इत्यादी.) तसेच ज्या सुतामध्ये अधिक ताकद लागते (उदा. शिवणदोरा, उद्योगात वापरले जाणारे सूत) अशा सुताच्या निर्मितीमध्ये दुहेरी सुताचा वापर होतो.
काही उपयोगासाठी मोठी ताकद असलेले सूत लागते. यासाठी दोन किंवा अधिक दुहेरी सुते एकत्र करून त्यांना पीळ देऊन सूत तयार करण्यात येते. अशा प्रकारे तयार केलेल्या सुताला ‘केबल’ सूत असे म्हणतात. केबल सुताचा वापर दोर किंवा दोरखंड तयार करण्यासाठी केला जातो. सुताप्रमाणे धाग्याचे सुद्धा प्रकार आहेत. धाग्याचे दोन किंवा अधिक पदर एकत्र करून (पीळाशिवाय) जे सूत तयार केले जाते त्यास बहुपदरी सूत असे म्हणतात. याशिवाय धाग्यापासूनसुद्धा दुहेरी सूत किंवा केबल सूत तयार केले जाते. सतरंजीचे उत्पादन करताना असे बहुपदरी सूत वापरले जाते.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
