-
हिंदू धर्मात बारा ज्योतिर्लिंगांना भगवान शिवाचे सर्वात पवित्र निवासस्थान मानले जाते. ही तीर्थक्षेत्रे संपूर्ण भारतात वेगवेगळ्या ठिकाणी आहेत आणि प्रत्येक ज्योतिर्लिंग भगवान शिवाच्या विशिष्ट रूपाचे किंवा शक्तीचे प्रतीक मानले जाते. ही ज्योतिर्लिंगे भगवान शिवाच्या सर्वव्यापी आणि उर्जेचे अनंत प्रकाशाच्या (ज्योतीच्या) रूपात प्रतिनिधित्व करतात. बारा ज्योतिर्लिंगे ही भारताच्या आध्यात्मिक वारशाचे आणि भगवान शिवाच्या अनंत प्रकाशाचे शाश्वत प्रतीक आहेत. या मंदिरांना भेट देऊन भाविकांना आशीर्वाद, मोक्ष आणि आध्यात्मिक शांती मिळते. (छायाचित्र स्रोत: incredibleindia.gov.in)
-
बारा ज्योतिर्लिंगे आणि त्यांचे वैभव
१. सोमनाथ (गुजरात)
स्थान: प्रभास पाटण, गिर सोमनाथ जिल्हा.
महत्त्व: हे पहिले ज्योतिर्लिंग मानले जाते, जे शिवाच्या अमर आणि अविनाशी स्वरूपाचे प्रतीक आहे. हे मंदिर आक्रमणकर्त्यांनी अनेक वेळा उद्ध्वस्त केले होते परंतु ते पुन्हा पुन्हा बांधले गेले, जे भक्तांच्या अढळ भक्ती आणि श्रद्धेचे दर्शन घडवते. (छायाचित्र स्रोत: chardham-pilgrimage-tour.com) -
२. मल्लिकार्जुन (आंध्र प्रदेश)
स्थान: श्रीशैलम
महत्त्व: हे मंदिर शिव आणि पार्वतीच्या दिव्य मिलनाचे प्रतीक आहे. हे १८ शक्तीपीठांपैकी एक मानले जाते. (छायाचित्र स्रोत: srisailamtourism.com) -
३. महाकालेश्वर (मध्य प्रदेश)
स्थान: उज्जैन
महत्त्व: हे ज्योतिर्लिंग ‘भस्म आरती’साठी प्रसिद्ध आहे आणि ते भगवान शिवाचे रूप मानले जाते, जे काळ आणि मृत्युचे स्वामी आहेत, जे मोक्ष देतात. (छायाचित्र स्रोत: incredibleindia.gov.in) -
४. ओंकारेश्वर (मध्य प्रदेश)
स्थान: नर्मदा नदीतील मांधाता बेटावर.
महत्त्व: हे ज्योतिर्लिंग ‘ओम’ च्या आकारात स्थित आहे आणि वैश्विक चेतनेचे प्रतीक आहे. (छायाचित्र स्रोत: temple.yatradham.org) -
५. केदारनाथ (उत्तराखंड)
स्थान: गढवाल हिमालय
महत्त्व: हे हिमालयाच्या कुशीत वसलेले आहे आणि मोक्ष आणि भक्तीचे प्रतीक आहे. हे ज्योतिर्लिंग फक्त उन्हाळ्याच्या महिन्यांतच उघडे असते. (छायाचित्र स्रोत: badrinath-kedarnath.gov.in) -
६. भीमाशंकर (महाराष्ट्र)
ठिकाण: पुणे जिल्हा
महत्त्व: घनदाट जंगलांमध्ये वसलेले हे ज्योतिर्लिंग वाईटाचा नाश करणारे भगवान शिवाचे रूप दर्शवते. (छायाचित्र स्रोत: @secret_temples/Instagram) -
७. काशी विश्वनाथ (उत्तर प्रदेश)
स्थान: वाराणसी
महत्त्व: वाराणसीला आध्यात्मिक राजधानी म्हटले जाते आणि हे ज्योतिर्लिंग जीवन आणि मृत्यूमध्ये मोक्ष प्रदान करते असे मानले जाते. (छायाचित्र स्रोत: shrikashidham.com) -
८. त्र्यंबकेश्वर (महाराष्ट्र)
ठिकाण: नाशिक जिल्हा
महत्त्व: हे गोदावरी नदीच्या उगमस्थानाजवळ स्थित आहे आणि निर्मिती, पालनपोषण आणि विनाशाच्या चक्राचे प्रतीक आहे. (छायाचित्र स्रोत: incredibleindia.gov.in) -
९. वैद्यनाथ (झारखंड)
स्थान: देवघर
महत्त्व: याला ‘वैद्य’ ज्योतिर्लिंग म्हणतात आणि असे मानले जाते की हे ज्योतिर्लिंग रोग बरे करते आणि आरोग्य प्रदान करते. (छायाचित्र स्रोत: incredibleindia.gov.in) -
१०. नागेश्वर (गुजरात)
स्थान: द्वारका जवळ
महत्त्व: हे ज्योतिर्लिंग नकारात्मक शक्ती आणि वाईट शक्तींपासून संरक्षणाचे प्रतीक आहे. (छायाचित्र स्रोत: incredibleindia.gov.in) -
११. रामेश्वरम (तामिळनाडू)
स्थान: पंबन बेट
महत्त्व: हे रामायणाशी संबंधित आहे, जिथे भगवान रामाने लंका जिंकल्यानंतर भगवान शिवाची पूजा केली. (छायाचित्र स्रोत: tamilnadutourism.tn.gov.in) -
१२. घृष्णेश्वर (महाराष्ट्र)
ठिकाण: वेरूळ, औरंगाबाद
महत्त्व: हे सर्वात लहान ज्योतिर्लिंग मानले जाते आणि ते श्रद्धा आणि साधेपणाचे प्रतीक आहे. हे युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळ असलेल्या वेरूळ लेण्यांजवळ आहे. (छायाचित्र स्रोत: incredibleindia.gov.in) -
ज्योतिर्लिंगांचे महत्त्व
बारा ज्योतिर्लिंगे भगवान शिवाच्या शाश्वत आणि अपरिवर्तनीय स्वरूपाचे प्रतीक आहेत. या मंदिरांना भेट देऊन, भाविकांना आध्यात्मिक उन्नती मिळते आणि जीवनात सकारात्मक ऊर्जा अनुभवता येते. प्रत्येक ज्योतिर्लिंग शिवाचे वेगवेगळे पैलू प्रकट करते आणि भक्तांना भक्ती, संयम आणि आध्यात्मिक ज्ञान शिकवते. (छायाचित्र स्रोत: @secret_temples/Instagram) -
तीर्थयात्रा आणि संरक्षण
अनेक भाविक ‘द्वादश ज्योतिर्लिंग यात्रा’ करतात, ज्यामध्ये सर्व १२ ज्योतिर्लिंगांचे दर्शन घेतले जाते. आध्यात्मिक शांती आणि दैवी आशीर्वाद मिळविण्यासाठी ही यात्रा महत्त्वाची मानली जाते. या प्राचीन मंदिरांचे जतन करण्यासाठी विविध प्रयत्न केले जात आहेत, जेणेकरून ही पवित्र स्थळे भावी पिढ्यांना देखील प्रेरणा देऊ शकतील. (छायाचित्र स्रोत: chardham-pilgrimage-tour.com)
‘लाखात एक आमचा दादा’ फेम मराठी अभिनेते संतोष नलावडे यांचे अपघाती निधन
