आठवणी गोपीनाथराव मुंडे यांच्या…

1/21

विरोधी पक्षनेता म्हणून समुद्रात बुडवलेला एनरॉन प्रकल्प सत्तेवर आल्यावर पुन्हा वर काढण्याचा त्यांचा निर्णय वादग्रस्त झाला तरी गृहमंत्री म्हणून त्यांची कारकीर्द वाखाणण्याजोगीच होती. मुंबईतील गुंडगिरीचा कणा मोडला गेला तो त्यांच्याच काळात. पुढे १९९९ साली सेना-भाजपची सत्ता गेली. परंतु तरीही मुंडे यांचा अधिकार गेला, असे झाले नाही.

2/21

महाराष्ट्राच्या राजकारणात भक्कम स्थान असलेल्या शरद पवार यांच्याविरोधात उघडलेल्या मोहिमेमुळे गोपीनाथ मुंडे यांच्या कारकिर्दीतला एक काळ विशेष गाजला होता. मुंडे यांचे गोपीनाथराव व्हायला प्रारंभ झाला तो नव्वदीच्या सुरुवातीस. तोपर्यंत महाराष्ट्र म्हणजे शरद पवार असे समीकरण होते. ते पहिल्यांदा भंगले मुंडे यांच्यामुळे. पवार यांचे समाजविघातक घटकांशी असलेले कथित संबंध, जमीनजुमल्यांचे वादग्रस्त व्यवहार आणि त्यांच्या सरकारने हाती घेतलेला एन्रॉन प्रकल्प यांविरोधात मुंडे यांनी शब्दश: रान उठवले. या निमित्ताने त्यांनी किती वेळा महाराष्ट्र पिंजून काढला असेल यास गणती नाही. त्याचमुळे महाराष्ट्राचा कानाकोपरा मुंडे यांना माहीत होता आणि त्याबाबत पवारांच्या खालोखाल, किंबहुना बरोबरीने, त्यांची ख्याती होती.

3/21

सभागृहात ग्रामीण लहेजाने सत्ताधाऱ्यांच्या टोप्या उडवण्यात गोपीनाथ मुंडे तरबेज होते. त्यांना ही शैली इतकी अवगत होती की प्रसंगी विरोधकही त्याचा आनंद घेत असत. हाताला जे लागतील ते कागद फडकावत मुंडे असे काही घणाघाती हल्ले करीत की पाहणाऱ्यास त्यांच्या हातातील कागदांवर सर्व तपशील लिहिलेला आहे की काय, असे वाटावे. हातातील कागदावरील मजकूर जणू आपण वाचत आहोत, असा आभास तर त्यांनी अनेकदा निर्माण केला. मात्र, प्रत्यक्षात त्या कागदांवर कोणताही मजकूर लिहलेला नसे. हे कागद चक्क कोरे करकरीत असत.

4/21

राजकारण आणि समाजकारणाचा मुंडेंचा अभ्यास थक्क करणारा होता. चर्चेत मुंडे यांना थोपवू गेल्यास राव.. आईकाना.. असे म्हणत ते नव्या उत्साहाने आपली बाजू मांडत. कधी त्यांना फोन जरी केला तरी आईकाना.. तुम्ही काय सांगता.. असे म्हणत मुंडे सुरुवात करीत.

5/21

२००९च्या विधानसभा निवडणुकांमध्ये भाजपला राज्यामध्ये आपलीच सत्ता येणार याची पूर्ण खात्री होती. मात्र, जनतेने अनाकलनीयपणे काँग्रेसच्या बाजूने कौल दिला आणि भाजपच्या स्वप्नांचा चुराडा झाला. निकाल लागल्यानंतर गोपीनाथ मुंडे यांच्या कार्यालयात उपस्थित असणारे कार्यकर्ते प्रचंड निराश झाले होते. त्यामुळे कार्यालयात एकुणच सुतकी वातावरण होते. अशावेळी मुंडेंची प्रतिक्रीया काय असेल, याकडे सगळ्यांचेच लक्ष लागले होते. मात्र, गोपीनाथ मुंडे कार्यालयात आले त्यावेळी त्यांच्या चेहऱ्यावर कोणतीही दु:खाची भावना नव्हती. उलट त्यांनी कार्यकर्त्यांना असे खचून जाऊ नका असे सांगितले. आपण पुन्हा नव्या उमेदीने कामाला सुरूवात करू. त्यामुळे आता रडायचं नाही, लढायचं, असा कानमंत्र त्यांनी कार्यकर्त्यांना दिला.

6/21

२००९मध्ये विधानसभा निवडणुकीच्या प्रचारादरम्यान एकदा गोपीनाथ मुंडे यांचे हेलिकॉप्टर भरकटले होते. खराब हवामानामुळे त्या वेळी वैमानिकाने मुंडे यांचा जीव वाचवण्यासाठी गवताळ कुरणावर इमर्जन्सी लँडिंग केले होते. त्यावेळी मुंडे यांनी एका पोलिस शिपायाच्या दुचाकीवरून पोलिस ठाणे गाठले होते. त्या वेळी ठाणेदाराने बसण्यासाठी दिलेली स्वत:ची खुर्ची त्यांनी नाकारली होती.

7/21

आमच्यात विधिमंडळात काम करताना अनेकदा टोकाचे मतभेद झाल्याची आठवणही मुंडेंनी यावेळी सांगितली. छगन भुजबळ यांनी एकदा तर मला भर विधानसभेत बांगड्या भरण्याचा सल्ला दिली होता. त्यांनी त्यावेळी इतकी टोकाची भूमिका घेऊनही आमच्या मैत्रीत कधीही वितुष्ट न आल्याचे त्यांनी सांगितले.

8/21

मी एकसष्ठीचा झालो, असे मला अजूनही वाटत नाही. परंतु विलासरावांसारखे मी वय लपवत नाही… विलासरावांची एकसष्ठी झालेली नाही, परंतु ते माझ्यापेक्षा वडील आहेत, हे सांगायला मी अजिबात विसरणार नाही…’ अशी फिरकी गोपीनाथ मुंडे यांनी सत्काराला उत्तर देताना घेतली. ‘भुजबळसाहेब, तुम्ही हसू नका. तुम्हीही माझ्यापेक्षा वडील आहात आणि कंपॅरेटिव्हली मी तुम्हा दोघांपेक्षा तरुण आहे,’ असे ते मिश्किलपणे म्हणाले होते.

9/21

प्रमोद महाजन यांचे जाणे हे मुंडे यांना मोडून पाडणारे होते. महाजन काही केवळ त्यांचे सहकारीच नव्हते. तर वैयक्तिक आयुष्यातील सुहृददेखील होते. त्यामुळे महाजनांच्या निधनानंतर कित्येक दिवस मुंडे शोकमग्न होते आणि अश्रूंना मोकळी वाट करून देण्यात त्यांना कमीपणा वाटत नसे. सख्ख्या भावाच्या हल्ल्यात विदग्ध झालेल्या महाजनांना मांडीवर घेत रुग्णालयात दाखल केले ते मुंडेंनीच. त्यानंतर दिवसरात्र ते महाजनांच्या उशाशी बसून होते. प्रमोद महाजन यांच्या मृत्युनंतर आठ वर्षांनंतर मे महिन्यातच गोपीनाथ मुंडे यांचे निधन होणे एकप्रकारचा दुर्दैवी करुण योगायोग म्हणायला हवा.

10/21

मुंबईत वस्त्रहरण नाटकाच्या ५०००व्या प्रयोगाच्यावेळीही गोपीनाथ मुंडेंनी मनसे अध्यक्ष राज ठाकरे यांच्यावर मार्मिक टोलेबाजी केली होती. राज यांनी आपल्या भाषणात सध्या संपूर्ण महाराष्ट्राची जबाबादारी माझ्यावर येऊन पडल्याचे म्हटले होते. त्याला प्रत्युत्तर देताना राज ठाकरे यांनी सगळ्या महाराष्ट्राचे काम करण्याची जबाबदारी उचलल्यामुळे आता दिल्लीत विलासराव देशमुख आणि सुशीलकुमार शिंदे यांना चिंता करायची गरज नसल्याचे सांगत मुंडेंनी उपस्थितांमध्ये एकच हशा पिकवला होता.

11/21

गोपीनाथ मुंडे, मनोहर जोशी, राज ठाकरे आणि प्रमोद महाजन संवाद साधताना (लोकसत्ता छायाचित्र)