-
आपल्या देशात शहरांची नावे केवळ ओळखीचे साधन नसून ती एका समृद्ध ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारशाचे प्रतीक आहेत. आपण दररोज अनेक शहरांची नावे ऐकतो, परंतु काही शहरांच्या नावाच्या शेवटी ‘पुर’, ‘आबाद’ किंवा ‘गढ’ यासारखे समान प्रत्यय जोडलेले असतात हे तुम्ही कधी लक्षात घेतले आहे का. (फोटो स्रोत: indiarailinfo.com)
-
उदाहरणार्थ, कानपूर, रायपूर, गोरखपूर, नागपूर, सहारनपूर, जयपूर, जनकपूर, उदयपूर इत्यादी, ज्यामध्ये ‘पुर’ वापरले गेले आहेत. त्याचप्रमाणे हैदराबाद, अहमदाबाद, फैजाबाद या शहरांना ‘आबाद’ हा प्रत्यय जोडला जातो. याशिवाय अलीगढ, आझमगढ, रामगढ, फतेहगढमध्ये ‘गढ’ वापरण्यात आले आहे. परंतु या प्रत्ययांचा अर्थ काय आहे आणि शहरांच्या नावांमध्ये ते का जोडले जातात याचा तुम्हाला प्रश्न पडला आहे का? त्याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊयात. (फोटो स्रोत: indiarailinfo.com)
-
‘पुर’ चा अर्थ
‘पुर’ हा शब्द प्राचीन वेदांशी, विशेषतः ऋग्वेदाशी संबंधित आहे. ऋग्वेदात ‘पुर’ हा शब्द शहर किंवा किल्ला असलेल्या ठिकाणांसाठी वापरला होता. ऋग्वेद हा सुमारे 1500 इसा पूर्वचा ग्रंथ आहे, म्हणजेच तो आजपासून सुमारे ३,५०० वर्षे जुना आहे. आता आपण खूप पुढे आलो असलो तरी पण ही नवे आजही अशीच उच्चारली जातात. (फोटो स्रोत: indiarailinfo.com) -
‘हस्तिनापूर’प्रमाणे महाभारत काळातही या शब्दाचा वापर दिसून येतो. त्याच वेळी, हा शब्द राजे आणि सम्राटांच्या काळात मोठ्या प्रमाणावर वापरला जात असे, जेव्हा त्यांनी शहरे स्थापन केली. उदाहरणार्थ राजा जयसिंगने स्थापन केलेल्या शहराचे नाव जयपूर पडले. (फोटो स्रोत: indiarailinfo.com)
-
‘आबाद’ याचा अर्थ
‘आबाद’ हा फारसी शब्द आहे, ज्यात ‘आब’ म्हणजे पाणी. त्याच वेळी आबाद म्हणजे जवळच पाणी असलेली जागा. प्राचीन काळी, जेव्हा शहरे विकसित झाली, तेव्हा पाण्याच्या स्त्रोतांजवळ वस्ती केली गेली, कारण पाणी हा जीवनाचा आधार आहे. (फोटो स्रोत: indiarailinfo.com) -
गाझियाबाद जसे हिंडन नदीजवळ वसलेले आहे, तसेच अलाहाबाद हे गंगा-यमुनेच्या संगमावर वसलेले आहे, तर मुरादाबाद शहर रामगंगा नदीच्या काठी वसलेले आहे. या सर्व ठिकाणांची नावे ‘आबाद’ या प्रत्ययाशी जोडलेली आहेत. अगदी पाकिस्तानचे इस्लामाबाद आणि अफगाणिस्तानचे जलालाबाद ही परंपरा प्रतिबिंबित करतात. (फोटो स्रोत: indiarailinfo.com)
-
‘गढ’ चा अर्थ
‘गड’ प्रत्यय म्हणजे किल्ला. भारतीय इतिहासात, मग ते मुघल शासक असोत की राजपूत, त्यांनी त्यांच्या किल्ल्यांमधून त्यांची ताकद आणि प्रदेशाची ओळख दर्शविण्यासाठी ‘गड’ हा शब्द वापरला. (फोटो स्रोत: indiarailinfo.com) -
अलीगढ, आझमगढ, रामगढ यांसारख्या शहरांच्या नावांकडे लक्ष दिल्यास, मुघल, राजपूत आणि इतर राज्यकर्त्यांनी ज्या शहरांमध्ये किल्ले बांधले होते, त्या शहरांच्या नावाच्या शेवटी ‘गढ’ जोडलेले आढळून येईल. (फोटो स्रोत: indiarailinfo.com)
“बायकोने सांगितलंय…”, पठ्ठ्याने बाइकच्या मागे लिहिलं ‘असं’ काही की, वाचून पोट धरून हसाल
