झारखंडच्या राजकारणात मोठा भूकंप झाला आहे, कारण सत्ताधारी पक्ष झारखंड मुक्ती मोर्चाच्या आमदार सीता सोरेन यांनी पक्ष सोडून चंपाई सोरेन सरकारला मोठा धक्का दिला आहे. याप्रकरणी त्यांनी पक्षप्रमुख शिबू सोरेन यांच्याकडे पत्राद्वारे राजीनामा पाठवला आहे. महत्त्वाची बाब म्हणजे सीता सोरेन यांनी आपल्या राजीनाम्यात म्हटले आहे की, आपल्या कुटुंबाविरुद्ध मोठे षडयंत्र रचले जात असून, त्यामुळे राज्यात खळबळ उडाली आहे. सीता सोरेनचे हे पाऊल आश्चर्यकारक आहे, कारण ती JMM प्रमुख शिबू सोरेन यांची मोठी सून आणि माजी मुख्यमंत्री हेमंत सोरेन यांची मेहुणी आहे. सीता सोरेन या झारखंडच्या दुमका विधानसभा मतदारसंघातून सलग तीन वेळा आमदार झाल्या आहेत, मात्र गेल्या अनेक महिन्यांपासून त्या पक्षावर नाराज होत्या. या नाराजीमुळेच त्यांनी आता पक्ष सोडल्याचे मानले जात आहे. सीता सोरेन यांच्या या बंडाची तुलना उत्तर प्रदेशचा प्रादेशिक पक्ष सपाच्या माजी नेत्या अपर्णा यादव यांच्याशीही केली जात आहे. अपर्णा यांनीही सपा सोडून भाजपामध्ये प्रवेश केला होता. दुसरीकडे आज सीता सोरेन यांनी झामुमो सोडल्यानंतर लगेचच भाजपामध्ये प्रवेश केला आहे. खरं तर सीता सोरेनचे दिवंगत पती दुर्गा सोरेन हे शिबू सोरेन यांचे नैसर्गिक उत्तराधिकारी मानले जातात. २००९ मध्ये ब्रेन हॅमरेजमुळे दुर्गा सोरेन यांचा मृ्त्यू झाला होता. तेव्हापासून हेमंत सोरेन यांचे पक्षातील वजन वाढण्यास सुरुवात झाली. कथित जमीन घोटाळ्याशी संबंधित मनी लाँड्रिंग प्रकरणात ईडीने अटक केल्यानंतर हेमंत सोरेन यांना यंदा ३१ जानेवारी रोजी मुख्यमंत्रिपदावरून पायउतार व्हावे लागले. आता ते तुरुंगात आहेत.
हेही वाचाः साताऱ्यात उदयनराजे यांना महायुतीतूनच विरोध
सीता सोरेन स्वत:ला प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करीत होत्या
२००९ मध्ये शिबू सोरेन यांचा मोठा मुलगा आणि जेएमएमचे तत्कालीन सरचिटणीस दुर्गा सोरेन यांची कोब्रा येथे हत्या करण्यात आली होती, त्यानंतर हेमंत सोरेन यांचा पक्षात वाद झाला होता. झारखंडमध्ये सरकार स्थापन झाल्यावर त्यांच्या मेहुण्यांना हेमंत सोरेन यांच्या मंत्रिमंडळात स्थान मिळाले नाही. झारखंडच्या राजकारणात दुर्गा सोरेन हयात असत्या तर त्यांना मुख्यमंत्री बनवता आले असते, असे म्हटले जाते. दुसरीकडे त्यांच्या अनुपस्थितीत हेमंत सोरेन यांचे वर्चस्व असतानाही सीता सोरेन स्वत:ला प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करीत होत्या. उल्लेखनीय बाब म्हणजे २०२१ मध्ये सीता सोरेन यांच्या दोन्ही मुली राजश्री आणि जयश्री सोरेन यांनीही त्यांच्या वडिलांच्या नावाने पक्ष स्थापन केला होता, ज्याचे नाव दुर्गा सोरेन होते. राज्यातील भ्रष्टाचार, जमीन लूट असे अनेक मुद्दे उपस्थित करून जनतेची त्यांच्यापासून मुक्तता करणे हा या पक्षाच्या स्थापनेमागचा मुख्य उद्देश असल्याचं त्या म्हणाल्या होत्या.
हेही वाचाः माजी मुख्यमंत्री येडीयुरप्पा यांच्यावर लैंगिक शोषणाचा आरोप; प्रकरणाचे राजकीय पडसाद उमटणार?
सीता सोरेन यांना पक्ष आणि कुटुंबातील सदस्यांनी एकटे पाडल्याची भावनाही
जेएमएमच्या अंतर्गत सूत्रांनी सांगितले की, हेमंत सोरेन यांच्या राजीनाम्यापूर्वी मुख्यमंत्र्यांच्या दावेदारांपैकी एक म्हणून उदयास आलेल्या हेमंत यांची पत्नी कल्पना मुर्मू सोरेन यांच्या वाढत्या लोकप्रियतेमुळे सीता अस्वस्थ झाली होती. सीता यांनी तेव्हा कल्पना सोरेन यांना मुख्यमंत्रिपद देण्याच्या आकांक्षेला कडाडून विरोध केला होता. सीता आणि कल्पना या दोघी ओडिशातील मयूरभंज जिल्ह्यातील रहिवासी आहेत. कल्पना यांची लोकप्रियता जसजशी वाढत आहे, तसतशी तिची पक्षांतर्गत मान्यताही वाढत आहे. येत्या विधानसभा निवडणुकीत सत्ताधारी जेएमएमला पुनर्बांधणीचा जनादेश मिळाल्यास त्या पक्षात उत्तम मंत्री असतील, असेही जेएमएमच्या एका आतील व्यक्तीने सांगितले.
सीता सोरेन यांचे हेमंत यांच्याशी भांडण झाले होते. ऑगस्ट २०२२ मध्ये त्यांनी राज्यातील वाढत्या भ्रष्टाचारावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले होते. तत्कालीन हेमंत यांच्या नेतृत्वाखालील आघाडी सरकार जमिनीची लूट रोखण्यात अयशस्वी ठरल्याचेही सांगितले होते. JMM ने मात्र तिचे आरोप फेटाळून लावले होते, सीता सोरेनला सन्मान दिला गेला आहे आणि त्या आधी दुर्गाने प्रतिनिधित्व केलेल्या दुमकाच्या जामा जागेवरून त्या तीन वेळा आमदार झाल्या आहेत, असंही पक्षाच्या नेत्यांनी असे म्हटले आहे. कल्पनाची लोकप्रियता कोणीही कमी करू शकत नाही, परंतु सीता सोरेन यांचा आदर केला जात होता. त्यांच्या राजीनाम्यामागचे कारण आम्हाला समजले नाही. त्या कोणत्या दबावाखाली आहेत हे मला माहीत नाही. सीबीआयमध्ये खटला सुरू आहे आणि त्यामुळेच त्यांनी हे पाऊल उचलले असावे, असंही जेएमएमचे सरचिटणीस विनोद पांडे यांनी इंडियन एक्स्प्रेसला सांगितले.
पांडे सीता सोरेनविरुद्धच्या सीबीआय खटल्याचा संदर्भ देत म्हणाले की, झारखंडमधील २०१२ च्या राज्यसभा निवडणुकीत अपक्ष उमेदवाराकडून लाच घेतल्याचा आरोप होता. विशेष म्हणजे सीता सोरेन यांची खटला चालवण्यापासून मुक्ततेची याचिका होती, ज्यावर सर्वोच्च न्यायालयाच्या घटनापीठाने नुकताच ऐतिहासिक निर्णय दिला होता. २०१२ मध्ये झारखंड विकास मोर्चाचे तत्कालीन अध्यक्ष आणि खासदार बाबूलाल मरांडी जे आता राज्य भाजपाचे प्रमुख आहेत, त्यांनी निवडणूक आयोगाकडे राज्यसभा निवडणूक पैशाच्या शक्तीने प्रभावित असल्याचा आरोप केला होता.
मरांडी यांचे राजकीय सल्लागार सुनील तिवारी यांनी इंडियन एक्स्प्रेसला सांगितले की, “JVM(P) च्या काही आमदारांना संभाव्य उमेदवारांनी पैशाचे आमिष दाखवले होते, अशी माहिती आम्हाला मिळाली होती. JVM(P) चे ११ आमदार होते आणि क्रॉस व्होटिंगमुळे पक्षासमोर अडचणी निर्माण झाल्या होत्या. मरांडी यांच्या तक्रारीमुळे सीबीआयने तपास सुरू करून २.५ कोटी रुपये जप्त केले होते. सीता सोरेन या खटल्यात आरोपी बनल्या होत्या. त्यांनी नंतर याचिका दाखल केली, जी सर्वोच्च न्यायालयाच्या निकालात महत्त्वाची ठरली.
न्यायालयीन नोंदीनुसार, सीबीआयने सीता सोरेन यांच्याविरुद्ध ३ जून २०१३ रोजी आयपीसी कलम १२० बी अंतर्गत गुन्हेगारी कट, कलम १७१ ई अंतर्गत लाचखोरी आणि भ्रष्टाचार प्रतिबंधक कायद्यांतर्गत आरोपपत्र दाखल केले होते. अपक्ष उमेदवाराच्या बाजूने मतदान केले नसतानाही तिने लाच घेतल्याचा आरोप आहे. याच प्रकरणात विकास पांडे या प्रमुख साक्षीदाराचे अपहरण करण्यात आले होते. सीता सोरेन यांच्या सांगण्यावरून तो आरोप करण्यात आला होता आणि अपहरणाचा गुन्हाही दाखल झाला होता. या प्रकरणाचा तपासही सीबीआयने केला होता. रांची न्यायालयात दोन्ही प्रकरणांची सुनावणी सुरू आहे. सीता सोरेनने भाजपामध्ये प्रवेश केला, कारण तिला लाचखोरी आणि अपहरण प्रकरणात दोषी ठरवले जाण्याची भीती होती. सीता यांचं राजकीय वजन आता पहिल्यासारखे राहिलेले नाही, असंही जेएमएमचे सरचिटणीस विनोद पांडे म्हणाले. दुमकामध्ये लोक शिबू सोरेन आणि दिवंगत दुर्गा सोरेन यांना ओळखतात. सीता सोरेनला वाईट वागणूक दिली गेली, असंही भाजपाच्या एका आतील व्यक्तीने सांगितले.
दिल्लीत भाजपामध्ये प्रवेश करताना सीता म्हणाली की, मी जेएमएम कुटुंब सोडून पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या कुटुंबात सामील होत आहे. माझ्या स्वतःचा संघर्ष आहे. माझे सासरे आणि दिवंगत पती यांनी विकसित झारखंडचे स्वप्न पाहिले. झारखंडसाठी अनेकांनी बलिदान दिले, पण आदिवासी उपेक्षित राहिले. राज्य खनिजाने समृद्ध आहे. म्हणूनच मी मोदीजींच्या कुटुंबात सामील झालो आहे. झारखंड को झुकाएंगे नही, झारखंड को बचाएंगे (झारखंड को खाली पडू देणार नाही, पण वाचवू) झारखंडच्या सर्व १४ लोकसभा जागांवर आगामी निवडणुकीत कमळ फुलणार असल्याचंही त्यांनी सांगितलं.
हेही वाचाः साताऱ्यात उदयनराजे यांना महायुतीतूनच विरोध
सीता सोरेन स्वत:ला प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करीत होत्या
२००९ मध्ये शिबू सोरेन यांचा मोठा मुलगा आणि जेएमएमचे तत्कालीन सरचिटणीस दुर्गा सोरेन यांची कोब्रा येथे हत्या करण्यात आली होती, त्यानंतर हेमंत सोरेन यांचा पक्षात वाद झाला होता. झारखंडमध्ये सरकार स्थापन झाल्यावर त्यांच्या मेहुण्यांना हेमंत सोरेन यांच्या मंत्रिमंडळात स्थान मिळाले नाही. झारखंडच्या राजकारणात दुर्गा सोरेन हयात असत्या तर त्यांना मुख्यमंत्री बनवता आले असते, असे म्हटले जाते. दुसरीकडे त्यांच्या अनुपस्थितीत हेमंत सोरेन यांचे वर्चस्व असतानाही सीता सोरेन स्वत:ला प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न करीत होत्या. उल्लेखनीय बाब म्हणजे २०२१ मध्ये सीता सोरेन यांच्या दोन्ही मुली राजश्री आणि जयश्री सोरेन यांनीही त्यांच्या वडिलांच्या नावाने पक्ष स्थापन केला होता, ज्याचे नाव दुर्गा सोरेन होते. राज्यातील भ्रष्टाचार, जमीन लूट असे अनेक मुद्दे उपस्थित करून जनतेची त्यांच्यापासून मुक्तता करणे हा या पक्षाच्या स्थापनेमागचा मुख्य उद्देश असल्याचं त्या म्हणाल्या होत्या.
हेही वाचाः माजी मुख्यमंत्री येडीयुरप्पा यांच्यावर लैंगिक शोषणाचा आरोप; प्रकरणाचे राजकीय पडसाद उमटणार?
सीता सोरेन यांना पक्ष आणि कुटुंबातील सदस्यांनी एकटे पाडल्याची भावनाही
जेएमएमच्या अंतर्गत सूत्रांनी सांगितले की, हेमंत सोरेन यांच्या राजीनाम्यापूर्वी मुख्यमंत्र्यांच्या दावेदारांपैकी एक म्हणून उदयास आलेल्या हेमंत यांची पत्नी कल्पना मुर्मू सोरेन यांच्या वाढत्या लोकप्रियतेमुळे सीता अस्वस्थ झाली होती. सीता यांनी तेव्हा कल्पना सोरेन यांना मुख्यमंत्रिपद देण्याच्या आकांक्षेला कडाडून विरोध केला होता. सीता आणि कल्पना या दोघी ओडिशातील मयूरभंज जिल्ह्यातील रहिवासी आहेत. कल्पना यांची लोकप्रियता जसजशी वाढत आहे, तसतशी तिची पक्षांतर्गत मान्यताही वाढत आहे. येत्या विधानसभा निवडणुकीत सत्ताधारी जेएमएमला पुनर्बांधणीचा जनादेश मिळाल्यास त्या पक्षात उत्तम मंत्री असतील, असेही जेएमएमच्या एका आतील व्यक्तीने सांगितले.
सीता सोरेन यांचे हेमंत यांच्याशी भांडण झाले होते. ऑगस्ट २०२२ मध्ये त्यांनी राज्यातील वाढत्या भ्रष्टाचारावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले होते. तत्कालीन हेमंत यांच्या नेतृत्वाखालील आघाडी सरकार जमिनीची लूट रोखण्यात अयशस्वी ठरल्याचेही सांगितले होते. JMM ने मात्र तिचे आरोप फेटाळून लावले होते, सीता सोरेनला सन्मान दिला गेला आहे आणि त्या आधी दुर्गाने प्रतिनिधित्व केलेल्या दुमकाच्या जामा जागेवरून त्या तीन वेळा आमदार झाल्या आहेत, असंही पक्षाच्या नेत्यांनी असे म्हटले आहे. कल्पनाची लोकप्रियता कोणीही कमी करू शकत नाही, परंतु सीता सोरेन यांचा आदर केला जात होता. त्यांच्या राजीनाम्यामागचे कारण आम्हाला समजले नाही. त्या कोणत्या दबावाखाली आहेत हे मला माहीत नाही. सीबीआयमध्ये खटला सुरू आहे आणि त्यामुळेच त्यांनी हे पाऊल उचलले असावे, असंही जेएमएमचे सरचिटणीस विनोद पांडे यांनी इंडियन एक्स्प्रेसला सांगितले.
पांडे सीता सोरेनविरुद्धच्या सीबीआय खटल्याचा संदर्भ देत म्हणाले की, झारखंडमधील २०१२ च्या राज्यसभा निवडणुकीत अपक्ष उमेदवाराकडून लाच घेतल्याचा आरोप होता. विशेष म्हणजे सीता सोरेन यांची खटला चालवण्यापासून मुक्ततेची याचिका होती, ज्यावर सर्वोच्च न्यायालयाच्या घटनापीठाने नुकताच ऐतिहासिक निर्णय दिला होता. २०१२ मध्ये झारखंड विकास मोर्चाचे तत्कालीन अध्यक्ष आणि खासदार बाबूलाल मरांडी जे आता राज्य भाजपाचे प्रमुख आहेत, त्यांनी निवडणूक आयोगाकडे राज्यसभा निवडणूक पैशाच्या शक्तीने प्रभावित असल्याचा आरोप केला होता.
मरांडी यांचे राजकीय सल्लागार सुनील तिवारी यांनी इंडियन एक्स्प्रेसला सांगितले की, “JVM(P) च्या काही आमदारांना संभाव्य उमेदवारांनी पैशाचे आमिष दाखवले होते, अशी माहिती आम्हाला मिळाली होती. JVM(P) चे ११ आमदार होते आणि क्रॉस व्होटिंगमुळे पक्षासमोर अडचणी निर्माण झाल्या होत्या. मरांडी यांच्या तक्रारीमुळे सीबीआयने तपास सुरू करून २.५ कोटी रुपये जप्त केले होते. सीता सोरेन या खटल्यात आरोपी बनल्या होत्या. त्यांनी नंतर याचिका दाखल केली, जी सर्वोच्च न्यायालयाच्या निकालात महत्त्वाची ठरली.
न्यायालयीन नोंदीनुसार, सीबीआयने सीता सोरेन यांच्याविरुद्ध ३ जून २०१३ रोजी आयपीसी कलम १२० बी अंतर्गत गुन्हेगारी कट, कलम १७१ ई अंतर्गत लाचखोरी आणि भ्रष्टाचार प्रतिबंधक कायद्यांतर्गत आरोपपत्र दाखल केले होते. अपक्ष उमेदवाराच्या बाजूने मतदान केले नसतानाही तिने लाच घेतल्याचा आरोप आहे. याच प्रकरणात विकास पांडे या प्रमुख साक्षीदाराचे अपहरण करण्यात आले होते. सीता सोरेन यांच्या सांगण्यावरून तो आरोप करण्यात आला होता आणि अपहरणाचा गुन्हाही दाखल झाला होता. या प्रकरणाचा तपासही सीबीआयने केला होता. रांची न्यायालयात दोन्ही प्रकरणांची सुनावणी सुरू आहे. सीता सोरेनने भाजपामध्ये प्रवेश केला, कारण तिला लाचखोरी आणि अपहरण प्रकरणात दोषी ठरवले जाण्याची भीती होती. सीता यांचं राजकीय वजन आता पहिल्यासारखे राहिलेले नाही, असंही जेएमएमचे सरचिटणीस विनोद पांडे म्हणाले. दुमकामध्ये लोक शिबू सोरेन आणि दिवंगत दुर्गा सोरेन यांना ओळखतात. सीता सोरेनला वाईट वागणूक दिली गेली, असंही भाजपाच्या एका आतील व्यक्तीने सांगितले.
दिल्लीत भाजपामध्ये प्रवेश करताना सीता म्हणाली की, मी जेएमएम कुटुंब सोडून पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या कुटुंबात सामील होत आहे. माझ्या स्वतःचा संघर्ष आहे. माझे सासरे आणि दिवंगत पती यांनी विकसित झारखंडचे स्वप्न पाहिले. झारखंडसाठी अनेकांनी बलिदान दिले, पण आदिवासी उपेक्षित राहिले. राज्य खनिजाने समृद्ध आहे. म्हणूनच मी मोदीजींच्या कुटुंबात सामील झालो आहे. झारखंड को झुकाएंगे नही, झारखंड को बचाएंगे (झारखंड को खाली पडू देणार नाही, पण वाचवू) झारखंडच्या सर्व १४ लोकसभा जागांवर आगामी निवडणुकीत कमळ फुलणार असल्याचंही त्यांनी सांगितलं.
