देशात मराठी- हिंदी- इंग्रजीला सर्वाधिक पसंती, तिन्ही भाषा बोलणाऱ्यांची संख्या सुमारे १ कोटी

यानंतर तामिळनाडूचे मुख्यमंत्री एम. के. स्टॅलिन म्हणाले की, “तमिळ लोक अशा ब्लॅकमेलिंगला स्वीकारणार नाहीत. कोणत्या घटनात्मक तरतुदीमुळे त्रिभाषा सूत्र अनिवार्य झाले आहे. हे सूत्र केवळ “हिंदी लादण्याचे” एक स्वरूप आहे.” यावर केंद्र सरकारने असा युक्तिवाद केला आहे की, कोणत्याही राज्यावर कोणतीही विशिष्ट भाषा लादली जाणार नाही.

१९६८ आणि २०२० मध्ये, त्रिभाषिक सूत्राचे उद्दिष्ट बहुभाषिकतेला प्रोत्साहन देणे होते. पण, २०११ च्या जनगणनेतील आकडेवारीवरून असे दिसून येते की, भारतात भाषिक विविधता असूनही, केवळ आठ राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमधील लोकांनाच दोनपेक्षा जास्त भाषा बोलता येतात.

२०११ च्या जनगणनेनुसार, राष्ट्रीय पातळीवर, लोकसंख्येच्या २६.०२% संख्या द्विभाषिक आहे आणि ७.१% लोक त्रिभाषिक आहेत. २००१ च्या जनगणनेत द्विभाषिक लोकसंख्या २४.७९% वरून वाढली होती, तर त्रिभाषिक भाषिकांचा वाटा ८.५१% वरून घसरला आहे.

२००१ ते २०११ दरम्यान, १२ राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये द्विभाषिकता कमी झाली, तर २३ राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये त्रिभाषिकता कमी झाली.

तमिळनाडू, त्यांच्या द्विभाषिक सूत्राचे पालन करूनही, २०११ मध्ये द्विभाषिक लोकसंख्येच्या वाट्यामध्ये २८.३% सह १५ व्या क्रमांकावर आहे. तर तामिळनाडूमध्ये ३.३९% लोकसंख्या त्रिभाषिक आहे. यामध्ये ते खालून आठव्या स्थानावर आहेत.

बहुभाषिकतेमध्ये गोवा अव्वल

बहुभाषिकतेमध्ये सर्वोत्तम कामगिरी करणारे राज्य गोवा आहे. गोव्यातील ७७.२१% लोकसंख्या द्विभाषिक आहे आणि ५०.८२% लोकसंख्या त्रिभाषिक आहे. गोवा हे एकमेव राज्य आहे जिथे त्रिभाषिकता ५०% पेक्षा जास्त आहे, त्यानंतर चंदीगड ३०.५१% आणि अरुणाचल प्रदेश ३०.२५% आहे.

द्विभाषिकतेचे जास्त प्रमाण असलेल्या इतर राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये अंदमान आणि निकोबार (६७.६४%), अरुणाचल प्रदेश (६४.०३%), सिक्कीम (६३.७१%), नागालँड (६२.१५%), चंदीगड (५४.९५%), मणिपूर (५४.०२%) आणि महाराष्ट्र (५१.१%) यांचा समावेश आहे.

२०११ च्या जनगणनेनुसार, द्विभाषिकांसाठी वापरल्या जाणाऱ्या १० सर्वात सामान्य भाषा मिश्रणांपैकी (कॉम्बिनेशन) आठ भाषांमध्ये हिंदीचा समावेश आहे. ३.४७ कोटी भाषिकांसह, मराठी-हिंदी हे सर्वात सामान्य द्विभाषिक मिश्रण आहे, त्यानंतर हिंदी-इंग्रजी ३.२ कोटी, गुजराती-हिंदी २.१७ कोटी, उर्दू-हिंदी १.८६ कोटी आणि पंजाबी-हिंदी १.५५ कोटी आहेत. दुसरीकडे तमिळ-इंग्रजी १.२३ कोटी आणि तेलुगू-इंग्रजी ८०.७५ लाख हे फक्त दोन मिश्रण आहेत ज्यात हिंदी भाषेचा समावेश नाही.

मराठी-हिंदी-इंग्रजी बोलणाऱ्यांची संख्या एक कोटी

२०११ मध्ये, त्रिभाषिकांमध्ये, मराठी-हिंदी-इंग्रजी हे सर्वात सामान्य मिश्रण होते. जे १.०१ कोटी आहे, त्यानंतर पंजाबी-हिंदी-इंग्रजी ७७.९९ लाख, गुजराती-हिंदी-इंग्रजी ६६.३२ लाख, तेलुगू-इंग्रजी-हिंदी २५.०४ लाख आणि मल्याळम-इंग्रजी-हिंदी २४.७६ लाख आहे. १० सर्वात सामान्य त्रिभाषिक मिश्रणांपैकी प्रत्येकामध्ये हिंदी आणि इंग्रजी आहे. हिंदीचा समावेश नसलेले सर्वात जास्त बोलले जाणारे त्रिभाषिक मिश्रण काश्मिरी-उर्दू-इंग्रजी आहे जे ६४.७९ लाख आहे, तर हिंदी आणि इंग्रजी वगळता सर्वात सामान्य मिश्रण तेलुगू-कन्नड-तमिळ आहे जे १.६ लाख आहे.