पश्चिम बंगालमध्ये पहिल्या टप्प्यात ज्या तीन जागांवर मतदान होणार आहे, तिथे भाजपाची विश्वासार्हता पणाला लागली आहे. याचे कारण म्हणजे गेल्या निवडणुकीत त्यांनी जलपाईगुडी, कूचबिहार आणि अलीपूरद्वार या तिन्ही जागा जिंकल्या होत्या. यावेळी आपली पकड कायम ठेवण्याचे आव्हान पक्षासमोर आहे. तसेच उत्तर बंगाल हा भाग भाजपाचा मजबूत बालेकिल्ला मानला जातो. २०१९ मध्ये पक्षाने या भागातील आठपैकी सात जागा जिंकल्या होत्या. त्यापैकी सहा जागा अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमातीसाठी राखीव आहेत. यावेळी थेट लढतीत तृणमूल काँग्रेसने भाजपाकडून या जागा हिसकावण्याची तयारी केली आहे. मात्र या तीन जागांवर भाजपाची थोडीशी आघाडी आहे. विशेष म्हणजे या तीन जागांसाठी नशीब अजमावणाऱ्या ३७ उमेदवारांपैकी दहा उमेदवार कोट्यधीश आहेत.
यापैकी कूचबिहारची जागा विशेषतः महत्त्वाची आहे. गेल्या वेळी येथे विजयी झालेले भाजपाचे निशिथ प्रामाणिक हे सध्या केंद्रीय गृहराज्यमंत्री आहेत. यावेळीही ते मैदानात आहेत. मात्र अलीकडच्या काळात भाजपा आणि तृणमूल काँग्रेसच्या कार्यकर्त्यांमध्ये झालेल्या हिंसक संघर्षामुळे हा परिसर चर्चेत आला आहे. राज्य सरकारचे मंत्री उदयन गुहा यांच्याशी त्यांचे वितुष्ट आहेत. टीएमसीने जगदीश चंद्र बसुनिया यांना येथून उमेदवारी दिली आहे. या दोघांमध्ये कडवी स्पर्धा होण्याची शक्यता आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी यांनी एकाच दिवशी काही तासांच्या अंतराने परिसरात निवडणूक रॅलींना संबोधित केले. यावरून या जागेचे महत्त्व समजू शकते.
या भागातील जातीय समीकरणे लक्षात घेऊन भाजपाने अनंत राय महाराज यांना राज्यसभेचे उमेदवार केले होते. पक्षाच्या तिकिटावर सभागृहात पोहोचणारे ते राज्यातील पहिलेच व्यक्ती आहेत. अनंत महाराज ग्रेटर कूचबिहार पीपल्स असोसिएशनच्या एका गटाचे प्रमुख आहेत, जे बंगाल आणि आसामच्या सीमावर्ती भागांचे विलीनीकरण करून स्वतंत्र केंद्रशासित प्रदेश स्थापन करण्याची मागणी करीत आहेत. ते सुमारे ४० लाख लोकसंख्येच्या कोच-राजबंशी समाजाचे आहेत, जे परिसरात प्रभावशाली आहेत. कूचबिहारला लागून असलेल्या जलपाईगुडी जागेवर टीएमसीचे उमेदवार निर्मल कुमार राय हे भाजपाच्या जयंत कुमार राय यांच्या विरोधात लढत आहेत. हा लोकसभा मतदारसंघ दलित आणि आदिवासींनी भरलेला आहे. बहुतांश चहाच्या बागाही याच भागात आहेत. गेल्या वेळी जयंत राय येथे सुमारे १.८५ लाख मतांनी विजयी झाले होते.
हेही वाचाः लातूरच्या प्रचारात अमित देशमुखांची ‘ पुरीभाजी’ तर निलंगेकरांचा “निलंगा भात”
भाजपाच्या सत्तेचा मुकाबला करण्यासाठी मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी यांनी राजवंशी समाजासाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत. यामध्ये राजवंशी समाजासाठी स्वतंत्र प्राथमिक शाळा स्थापन करणे आणि समाजाचे समाजसुधारक पंचानन बर्मा यांच्या जयंतीनिमित्त सरकारी सुट्टी जाहीर करणे यांचा समावेश आहे. चहाबाग कामगारांच्या मागण्यांचा विचार करून किमान वेतन वाढवण्याचे आश्वासनही ममतांनी दिले आहे. भाजपाने अलिपूरद्वार जागेवर आपले पूर्वीचे विजयी आणि केंद्रीय मंत्री जॉन बारला यांच्या जागी पक्षाचे जिल्हाप्रमुख मनोज तिग्गा यांना उमेदवारी दिली आहे. त्यामुळे पक्षात काही प्रमाणात असंतोष आहे. बारला या वेळीही तिकिटाची अपेक्षा होती. या असंतोषाचे भांडवल करण्याचा प्रयत्न टीएमसी करीत आहे. गेल्या पाच वर्षांत तृणमूल काँग्रेसने या जागेवर आपले स्थान मजबूत केले आहे. पक्षाचे राज्यसभा सदस्य प्रकाश चिक बारीक यांची परिसरातील चहाबाग कामगारांवर मजबूत पकड आहे. या भागातील गोरखा, कोच-राजबंशी, कामतापुरी या जातीय समूहांच्या पाठिंब्याने भाजपाच्या पायाखालची जमीन घट्ट झाल्याचे राजकीय विश्लेषकांचे म्हणणे आहे. गोरखा समाजाच्या पाठिंब्याने भाजपा दार्जिलिंगची जागा २००९ पासून जिंकत आहे. मुद्द्यांबद्दल सांगायचे झाल्यास पहिल्या फेरीत ज्या जागांवर मतदान होणार आहे, त्यामध्ये वेगळ्या केंद्रशासित प्रदेशाच्या मागणीशिवाय, नागरिकत्व (दुरुस्ती) कायदा आणि चहाच्या बागांची दुर्दशा आणि त्यांची दुर्दशा हे सर्वात मोठे मुद्दे आहेत. कामगार दोन्ही प्रमुख दावेदार म्हणजे भाजप आणि टीएमसी क्षेत्राच्या विकासासाठी त्यांच्या योजनांचा हवाला देत लोकांकडून पाठिंबा मागत आहेत. पहिल्या फेरीत या जागा राखण्याचे आव्हान भाजपसमोर असल्याचे राजकीय विश्लेषकांचे म्हणणे आहे. तृणमूल काँग्रेसकडे गमावण्यासारखे काही नाही. या तीनपैकी एकही जागा भाजपकडून हिसकावून घेतली तर ते त्याचे मोठे यश मानले जाऊ शकते.
यापैकी कूचबिहारची जागा विशेषतः महत्त्वाची आहे. गेल्या वेळी येथे विजयी झालेले भाजपाचे निशिथ प्रामाणिक हे सध्या केंद्रीय गृहराज्यमंत्री आहेत. यावेळीही ते मैदानात आहेत. मात्र अलीकडच्या काळात भाजपा आणि तृणमूल काँग्रेसच्या कार्यकर्त्यांमध्ये झालेल्या हिंसक संघर्षामुळे हा परिसर चर्चेत आला आहे. राज्य सरकारचे मंत्री उदयन गुहा यांच्याशी त्यांचे वितुष्ट आहेत. टीएमसीने जगदीश चंद्र बसुनिया यांना येथून उमेदवारी दिली आहे. या दोघांमध्ये कडवी स्पर्धा होण्याची शक्यता आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी यांनी एकाच दिवशी काही तासांच्या अंतराने परिसरात निवडणूक रॅलींना संबोधित केले. यावरून या जागेचे महत्त्व समजू शकते.
या भागातील जातीय समीकरणे लक्षात घेऊन भाजपाने अनंत राय महाराज यांना राज्यसभेचे उमेदवार केले होते. पक्षाच्या तिकिटावर सभागृहात पोहोचणारे ते राज्यातील पहिलेच व्यक्ती आहेत. अनंत महाराज ग्रेटर कूचबिहार पीपल्स असोसिएशनच्या एका गटाचे प्रमुख आहेत, जे बंगाल आणि आसामच्या सीमावर्ती भागांचे विलीनीकरण करून स्वतंत्र केंद्रशासित प्रदेश स्थापन करण्याची मागणी करीत आहेत. ते सुमारे ४० लाख लोकसंख्येच्या कोच-राजबंशी समाजाचे आहेत, जे परिसरात प्रभावशाली आहेत. कूचबिहारला लागून असलेल्या जलपाईगुडी जागेवर टीएमसीचे उमेदवार निर्मल कुमार राय हे भाजपाच्या जयंत कुमार राय यांच्या विरोधात लढत आहेत. हा लोकसभा मतदारसंघ दलित आणि आदिवासींनी भरलेला आहे. बहुतांश चहाच्या बागाही याच भागात आहेत. गेल्या वेळी जयंत राय येथे सुमारे १.८५ लाख मतांनी विजयी झाले होते.
हेही वाचाः लातूरच्या प्रचारात अमित देशमुखांची ‘ पुरीभाजी’ तर निलंगेकरांचा “निलंगा भात”
भाजपाच्या सत्तेचा मुकाबला करण्यासाठी मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी यांनी राजवंशी समाजासाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत. यामध्ये राजवंशी समाजासाठी स्वतंत्र प्राथमिक शाळा स्थापन करणे आणि समाजाचे समाजसुधारक पंचानन बर्मा यांच्या जयंतीनिमित्त सरकारी सुट्टी जाहीर करणे यांचा समावेश आहे. चहाबाग कामगारांच्या मागण्यांचा विचार करून किमान वेतन वाढवण्याचे आश्वासनही ममतांनी दिले आहे. भाजपाने अलिपूरद्वार जागेवर आपले पूर्वीचे विजयी आणि केंद्रीय मंत्री जॉन बारला यांच्या जागी पक्षाचे जिल्हाप्रमुख मनोज तिग्गा यांना उमेदवारी दिली आहे. त्यामुळे पक्षात काही प्रमाणात असंतोष आहे. बारला या वेळीही तिकिटाची अपेक्षा होती. या असंतोषाचे भांडवल करण्याचा प्रयत्न टीएमसी करीत आहे. गेल्या पाच वर्षांत तृणमूल काँग्रेसने या जागेवर आपले स्थान मजबूत केले आहे. पक्षाचे राज्यसभा सदस्य प्रकाश चिक बारीक यांची परिसरातील चहाबाग कामगारांवर मजबूत पकड आहे. या भागातील गोरखा, कोच-राजबंशी, कामतापुरी या जातीय समूहांच्या पाठिंब्याने भाजपाच्या पायाखालची जमीन घट्ट झाल्याचे राजकीय विश्लेषकांचे म्हणणे आहे. गोरखा समाजाच्या पाठिंब्याने भाजपा दार्जिलिंगची जागा २००९ पासून जिंकत आहे. मुद्द्यांबद्दल सांगायचे झाल्यास पहिल्या फेरीत ज्या जागांवर मतदान होणार आहे, त्यामध्ये वेगळ्या केंद्रशासित प्रदेशाच्या मागणीशिवाय, नागरिकत्व (दुरुस्ती) कायदा आणि चहाच्या बागांची दुर्दशा आणि त्यांची दुर्दशा हे सर्वात मोठे मुद्दे आहेत. कामगार दोन्ही प्रमुख दावेदार म्हणजे भाजप आणि टीएमसी क्षेत्राच्या विकासासाठी त्यांच्या योजनांचा हवाला देत लोकांकडून पाठिंबा मागत आहेत. पहिल्या फेरीत या जागा राखण्याचे आव्हान भाजपसमोर असल्याचे राजकीय विश्लेषकांचे म्हणणे आहे. तृणमूल काँग्रेसकडे गमावण्यासारखे काही नाही. या तीनपैकी एकही जागा भाजपकडून हिसकावून घेतली तर ते त्याचे मोठे यश मानले जाऊ शकते.
