दुप्पट खाशी…

आता पुढचा टप्पा साबुदाण्यांचा. ते भिजत घालणं आणि ते हवे तसे मऊसूत भिजणं प्रत्येकीलाच साधतं असं नाही. त्यासाठी हवा तेवढा मापात साबुदाणा एका खोलगट भांडय़ात घ्यायचा. पहिल्यांदा पाणी घालून धुऊन घ्यायचा. सगळं पाणी काढून टाकायचं आणि मग त्यात साबुदाणा बुडेल इतपत किंवा साबुदाण्याच्या वर एक पेर राहील एवढं पाणी घालायचं. अशा पद्धतीने साबुदाणा साधारण तीन ते चार तासांत भिजतो. दुपारी बारा वाजता खिचडी करायची असेल तर सकाळी सात-साडेसात-आठला साबुदाणा भिजत घातला तरी छान भिजतो. कुणीकुणी एकदा साबुदाणा धुतला की सगळं पाणी काढून टाकतात आणि तसाच ठेवून देतात. त्यामुळे खिचडी टचटचीत होण्याची शक्यता असते. कुणीकुणी हा साबुदाणा पाण्याऐवजी दुधात भिजत घालतात. त्यामुळे खिचडी एकदम टेस्टी होते म्हणे.

आता खिचडीला लागणारे बाकीचे जिन्नस म्हणजे तूप, जिरे, हिरवी मिरची, िलबू, बटाटे. भिजलेल्या साबुदाण्यात दाण्याचं कूट, मीठ, हवी असेल तर चवीनुसार साखरेची चिमूट घालून सगळं मिसळून घ्यायचं. कढईत तूप तापत ठेवायचं. त्यात जिरे, मिरची घालायची. ज्यांना खिचडीला तिखटाचा चटका हवा असतो, ते मिरची वाटूनही घालतात. पण ती सगळ्यांच्याच पोटाला सोसते असं नाही. म्हणून मग मिरची पोट फोडून, मोठे तुकडे करून घ्यायची आणि मग तुपात घालायची. म्हणजे तिखटपणाही येतो आणि ती बाजूलाही काढता येते. काहीजण मिरचीच्या ऐवजी लाल तिखट घालूनही खिचडी करतात. तीही खमंग होते. आता बटाटे. ते हवे तर आधीच उकडून घ्यायचे किंवा अयत्या वेळी सालं काढून बारीक काप करून जिऱ्याच्या फोडणीत घालायचे. ते शिजले की साबुदाणा घालायचा आणि चांगला परतायचा. उपवासाला धणे चालत नाहीत असं मानलं जात असल्यामुळे कोिथबीरही चालत नाही. ज्यांना चालते त्यांनी कोिथबरी, खवलेल्या ओल्या नारळाचा कीस पेरायला हरकत नाही. त्याबरोबरच िलबू पिळलं तर खिचडीची गंमत आणखी वाढते. उपवास करणाऱ्याला हमखास खिचडीचा कंटाळा आलेला असतो आणि तो न करणाऱ्यांना खिचडी खायची संधीच पाहिजे असते.

खरं तर साबुदाणा हा काही मूळचा भारतीय पदार्थ नाही, तरीही त्याला उपवासाच्या पदार्थात कसं स्थान मिळालं हे एक कोडंच आहे. त्यात आत्मशुद्धी किंवा शरीरशुद्धी अशा कोणत्याही कारणासाठी उपवास केला तरी साबुदाणा हा पिष्टमय पदार्थ. त्यात दाण्याचा कूट, तूप, बटाटे, हिरवी मिरची हे सगळं घातल्यावर तो टेस्टी लागत असला तरी हे सगळेच घटक पचायला जड असल्यामुळे पोटाला विश्रांती मिळण्याऐवजी पचनसंस्थेवर ताण येण्याचीच शक्यता जास्त. उपवासाला सहसा दिवसातून एकदाच खाल्लं जात असताना, त्यात हे सगळे घटक असलेले पदार्थ खाऊन पित्त होण्याचीही शक्यता वाढते. तरीही उपवासाच्या पदार्थाच्या लोकप्रियतेमध्ये खिचडी आपलं स्थान टिकवून आहे. ज्यांना भरपूर श्रमाचं काम करायचं असतं, त्यासाठी भरपेट नाश्त्याची गरज असते, त्यांच्यासाठी साबुदाण्याची खिचडी हा खरं तर उत्तम नाश्ता असू शकतो. पण त्याला स्थान मिळालंय उपवासाच्या पदार्थामध्ये. एका नामांकित शेफच्या मते जगात इतरत्र साबुदाण्याचं पीठ करून त्या पिठाचा वापर पदार्थाच्या बाईंिडगसाठी वगरे केला जातो. भारतात बनवली जाते तशी साबुदाण्याची खिचडी जगात कुठेही बनवली जात नाही. पण वेगवेगळे घटक घालून आपण त्या साबुदाण्याला जी अफलातून चव देतो ती जगाला माहीतच नाही. म्हणून साबुदाण्याच्या खिचडीचं नीट मार्केटिंग व्हायला हवं.
वैशाली चिटणीस – response.lokprabha@expressindia.com