सायबर गुन्हेगारांच्या ‘जाळ्यात’ उच्च शिक्षितच; गेल्या वर्षभरात किती तक्रारी?

नागरिकांना ऑनलाइन गंडा घालण्याच्या घटनांमध्ये दिवसेंदिवस वाढ होत आहे. गृहिणींपासून अभियंत्यांपर्यंत आणि विद्यार्थ्यांपासून उच्च शिक्षित नागरिकसुद्धा सायबर गुन्हेगारांचे बळी ठरत आहेत. मागील काही वर्षांपासून ‘रस्त्यावरील गुन्हेगारीच्या तुलनेत सायबर गुन्हे मोठ्या प्रमाणात वाढत आहेत. यावर अंकुश ठेवणे पोलिसांसमोर मोठे आव्हान आहे. यातील विशेष म्हणजे उच्च शिक्षितांनादेखील सायबर गुन्हेगार लक्ष्य करू लागले आहेत. मागील वर्षभराचा आढावा घेतला असता उच्च शिक्षित तरुणांना सायबर चोरट्यांनी मोठ्या प्रमाणात गंडा घातल्याची पोलीस दफ्तरी नोंद आहे.

कशी होते फसवणूक?

सायबर चोरटे समाजमाध्यमावरून गुंतवणूक, जास्त परतावा देण्याच्या जाहिराती प्रसारित करतात. व्हॉट्सॲपवर ग्रुप तयार केला जातो. त्यामध्ये नवनवीन लोकांना सहभागी करून घेतले जाते. सायबर चोरट्यांचेच आठ ते दहा साथीदार ग्रुपचे प्रमुख (ॲडमिन) असतात. त्यांच्याकडून सातत्याने ग्रुपमध्ये बनावट माहिती टाकली जाते. आज मला खूप नफा झाला, अशा आशयाचा मजकूर सातत्याने ग्रुपमध्ये नमूद केला जातो. त्यामुळे ग्रुपमधील नवीन सदस्यांना देखील गुंतवणुकीसाठी आमिष दाखविले जाते. गुंतवणूकदारांचा विश्वास संपादन करण्यासाठी ‘सेबी’ची बनावट प्रमाणपत्रे दाखविली जातात.

शिकवण्याचा बहाणा, कोटींचा गंडा

समाजमाध्यमातून ओळख केली जाते. शेअर बाजारात गुंतवणूक करण्यास शिकवण्याचा बहाणा केला जातो. गुंतवणूक केल्यास चांगला परतावा मिळतो, असे बनावट वेबसाइटद्वारे भासविले जाते. शेअर्स आणि आयपीओमध्ये गुंतवणूक केल्यास अधिक नफा आहे, असे आमिष दाखवून पैसे भरण्यास भाग पाडले जाते. फसवणूक झाल्याचे लक्षात येईपर्यंत बराच कालावधी निघून गेलेला असतो.

‘म्युल’ खाते म्हणजे काय?

सायबर गुन्ह्यातील फसवणुकीची रक्कम वर्ग, प्राप्त करण्यासाठी सायबर चोरटे जे बँक खाते वापरतात, त्याला ‘म्युल खाते’ म्हणतात. हे खाते इतरांच्या वतीने बेकायदा पैसे मिळवण्यासाठी आणि हस्तांतरित करण्यासाठी वापरले जाते. ही खाती सर्वसामान्य व्यक्तींची असतात. त्यामध्ये कामगारांचा समावेश असतो. या नागरिकांकडून कागदपत्रे घेतली जातात. त्यांच्या नावे खाते काढले जाते. त्याबदल्यात खातेदारकाला काही रक्कम दिली जाते. परंतु, ही खाती सायबर चोरटे हाताळतात.

हिंजवडी, वाकडमधून सर्वाधिक तक्रारी

ऑनलाइन फसवणुकीच्या सर्वाधिक तक्रारी माहिती व तंत्रज्ञाननगरी असलेल्या हिंजवडी पोलीस ठाण्याच्या हद्दीतील आहेत. मागील वर्षभरात ऑनलाइन फसवणूक झाल्याच्या हिंजवडीत तीन हजार ५६६ तक्रारी आहेत. त्या खालोखाल वाकड पोलीस ठाण्यात तीन हजार २१५ तक्रारी आहेत. हिंजवडी परिसरात अभियंत्यांची संख्या मोठी आहे. अभियंत्यांना ऑनलाइन तंत्रज्ञानाबाबत अधिक माहिती असते; मात्र तरीदेखील हिंजवडी पोलीस ठाण्यात येणाऱ्या तक्रारींमध्ये ‘आयटीयन्स’ची संख्या मोठी आहे.

सायबर चोरट्यांकडून तीन कोटी वसूल

पिंपरी-चिंचवड सायबर पोलीस ठाण्याने मागील वर्षभरात सायबर चोरट्यांकडून तीन कोटी ६७ लाख रुपये परत मिळविले आहेत. यामुळे फसवणूक झालेल्या तक्रारदारांना दिलासा मिळाला आहे. २०२३ मध्ये केवळ ४० लाख रुपये वसूल केले होते.

कंबोडियातून सायबर फसवणूक

कंबोडिया देशातून भारतात सायबर फसवणूक करणाऱ्या टोळीचा सायबर पोलिसांनी पर्दाफाश केला. फसवणुकीसाठी कंबोडियातील मुख्य आरोपीला बँक खाते पुरविणाऱ्या सहा जणांना सायबर पोलिसांनी जेरबंद केले. या आरोपींकडून नऊ मोबाइल, एक टॅब, दहा चेकबुक हस्तगत करण्यात आले आहेत. या आरोपींनी कंबोडिया येथे बसलेल्या आंतरराष्ट्रीय सायबर टोळीला हजारो बँक खाती दिली असल्याचे उघडकीस आले आहे.

येथे तक्रार करा

ऑनलाइन फसवणूक झाल्यास http://www.cybercrime.gov.in किंवा १९३० या हेल्पलाइन वर संपर्क साधण्याचे आवाहन पोलिसांनी केले आहे.समाजमाध्यमावरील जास्त परतावा देणाऱ्या जाहिरातींवर विश्वास ठेवू नये. या माध्यमातून आर्थिक फसवणूक होण्याची शक्यता आहे. लिंकवर क्लिक करणे, खासगी माहिती देणे, बँक खाते, अज्ञात व्यक्तीला ‘ओटीपी’ सांगणे टाळावे, असे आवाहन सायबर पोलीस ठाण्याचे वरिष्ठ पोलीस निरीक्षक रविकिरण नाळे यांनी केले आहे.