हिरवा कोपरा : लोभस, सुंदर हिरवे झुंबर

पुदिन्याच्या कुटुंबातील पण वास नसलेला व गोलाकार पाने असलेला मिंट, याला जमिनीवर लावल्यास आडवे पसरायला आवडते अन् शिंकाळ्यात लावले तर सरसर खाली उतरते. याला पाणी आवडते. त्यामुळे कुंडी भरताना कोकोपीथबरोबर थोडय़ा बारीक चिंध्या कुंडीत घालाव्यात ज्यामुळे उन्हाळ्यात पाण्याचा ताण बसला तर रोप शॉकमध्ये जाणार नाही. मिंटची वाढ जोमाने होते. काडय़ा लावून रोपे येत असल्याने कुंडय़ा वाढवायला सोपे पडते. पाने तजेलदार दिसतात. एक टोपली वर, एक टोपली खाली अशी रचना केल्यास हिरवे तोरण अथवा पडदा होऊ शकतो. जाड बांबूचे एक एक फुटाचे तुकडे करून मधल्या पोकळीत माती भरून हे बांबूचे तुकडे आकडय़ाला लटकवू शकतो. मिंट यात छान वाढते. मिंटप्रमाणेच मनी प्लँट, आयव्ही यांचीही शिंकाळी छान दिसतात. त्रिकोणी, जांभळ्या पानाचा ऑक्झॅलिससुद्धा शिंकाळ्यात छान वाढतो आणि सुंदर दिसतो. शिंकाळ्यासाठी अतिशय लोकप्रिय आहे डाँकीज् टेल. ही मांसल पानांची छोटी रोपे कुंडीतून एक-दीड फूट खाली उतरतात. ही भरगच्च कुंडी अतिशय आकर्षक दिसते. याच्या छोटय़ा तुकडय़ापासून नवीन रोपे करता येतात. वाटिकांमध्ये याची तयार शिंकाळी मिळतात पण महाग असतात. पेल्टोफोरमच्या तुकतुकीत पानाच्या अनेक जाती शिंकाळ्यात शोभतात. फारशी देखभाल न करता सावलीत छान वाढतात. आयपोमिया व रताळ्याचे वेलही शिंकाळ्यासाठी वापरता येतात. शिंकाळ्यात पाने तर शोभतातच, पण विविधरंगी फुलांची शिंकाळी बागेत अधिक उठावदार दिसतात. ऋतुमानाप्रमाणे फुलांमधला बदलही छान वाटतो. पोर्टुलाका या कुटुंबातील बहुतेक सदस्य शिंकाळ्यात छान वाढतात. किंचित मांसल पानांचा केशरी पिवळा, राणी रंगातला एकेरी, दुहेरी अतिशय तलम फुले असलेला पोर्टुलाका अतिशय सहज रुजतो. वाटिकेत रोपं मिळतात. काडी खोचूनही नवीन रोप करता येते. याचा रानातला भाऊ म्हणजे घोळ. घोळ बागेत तण म्हणून येतं. मात्र, याची आंबटसर भाजी छान लागते. नाजूक पिवळी फुले दिसतातही छान, पण हे शिंकाळ्यात शोभत नाही. बालसम, पिटुनिया, लालुंग्या पानांचा बेगोनिया यांच्यासुद्धा लटकणाऱ्या टोपल्या सुंदर दिसतात. बारीक पाने, नाजूक फुले, आडवी वाढणारी अथवा उंचीवरून खाली पडायला आवडणारी झाडे शिंकाळ्यासाठी योग्य ठरतात. जाळीच्या टोपल्या असल्या तर त्यांना वरचेवर पाणी घालावे लागते. हे पाणी घालताना काळजीपूर्वक घालावे. इमारतीच्या भिंतीवर अथवा लोकांच्या बाल्कनीत पाणी व माती जाणार नाही याची दक्षता घ्यावी. प्लॅस्टिकची शिंकाळी असल्यास त्याला भोकं नसल्याने पाणी साठून मुळे कुजण्याचा धोका असतो. त्यासाठी अधेमधे शिंकाळी काढून माती थोडीशी मोकळी करावी. ज्या आकडय़ास शिंकाळी अडकवले असतील ते पक्के आहेत ना याची खात्री करावी. छोटय़ा बाल्कनीत वेगवेगळ्या प्रकारची फुलांची व पानांची ही हिरवी झुंबरे वाऱ्यावर हळूवार झुलतात व आपल्याला आणि इतरांनाही आनंद देतात.

प्रिया भिडे

(सदस्य, महाराष्ट्र वृक्ष संवर्धिनी)