पावसावर एल-निनोचा झाकोळ; लवकर सक्रिय झाल्याने संपूर्ण हंगामात कमी पर्जन्यमानाची भीती

अमेरिकेतील ‘नॅशनल ओशनिक अ‍ॅण्ड अ‍ॅटमॉस्फेरिक अ‍ॅडमिनिस्ट्रेशन’च्या हवामान विभागाच्या याबाबतच्या अहवालात प्रशांत महासागराच्या पूर्व भागात ‘एल-निनो’ सक्रिय झाल्याचे म्हटले आहे. ‘एल-निनो’ची स्थिती हळूहळू विकसित होऊन हिवाळय़ापर्यंत तीव्र होईल, असा अंदाज आहे. हा अंदाज हिवाळय़ापर्यंत असल्यामुळे पुढील स्थितीविषयी भाष्य करण्यात आलेले नाही.

‘एल-निनो’ जुलैपासून सक्रिय होईल आणि त्याचा परिणाम ऑगस्टनंतर म्हणजे मोसमी पावसाच्या अखेरच्या टप्प्यात दिसेल, असे म्हटले जात होते. प्रत्यक्षात जूनच्या पहिल्या आठवडय़ातच ‘एल-निनो’ सक्रिय झाल्यामुळे संपूर्ण मोसमी पावसावर परिणाम होण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे. भारतीय हवामान विभागाने ‘एल-निनो’ विकसित होण्याची शक्यता यापूर्वीच व्यक्त केली होती.

वर्षभर प्रभाव..

‘एल-निनो’ २०१६ मध्ये सक्रिय झाला होता. २०१६ हे वर्ष सर्वाधिक उष्ण वर्ष ठरले होते. जगभरात ‘एल-निनो’मुळे दुष्काळ, अतिवृष्टी, तापमानवाढ असे परिणाम आढळतात. यंदाचे वर्षही उष्ण राहण्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे. ‘एल-निनो’चा प्रभाव जवळपास वर्षभर राहतो.

इतिहासात..

‘एल-निनो’मुळे भारतात सरासरीपेक्षा कमी पाऊस होतो. ‘एल-निनो’ सक्रिय झाला म्हणजे देशात दुष्काळ, असे समीकरण अजिबात नाही. अनेकदा ‘एल-निनो’ सक्रिय असतानाही देशात सरासरीइतका पाऊस झाला आहे. यापूर्वी २००९, २०१४, २०१५ आणि २०१८ मध्ये मोसमी पावसावर ‘एल-निनो’चा प्रभाव झाल्याचे आढळले होते. 

पाऊस २४ तासांत कर्नाटकमध्ये

पुणे : मोसमी वाऱ्यांच्या वाटचालीसाठी पोषक हवामान आहे. पुढील २४ तासांत मोसमी वारे उर्वरित केरळ आणि तमिळनाडूचा भाग व्यापून कर्नाटक आणि ईशान्येकडील राज्यात दाखल होईल, असा अंदाज हवामान विभागाने शुक्रवारी व्यक्त केला. गुरुवारी केरळमध्ये दाखल झालेल्या मोसमी वाऱ्यांनी शुक्रवारी दुपापर्यंत आगेकूच केली नव्हती. मात्र, पुढील वाटचालीस अनुकूल स्थिती आहे.

परिणाम काय?

प्रशांत महासागराच्या पूर्वेकडील भागातील पाण्याचे तापमान वाढते. प्रशांत महासागराच्या पश्चिमेकडील भागातील हवेचा दाब वाढतो. वाऱ्यांची दिशा बदलते आणि ते पश्चिमेकडून पूर्वेकडे वाहतात. वारे आपल्याबरोबर बाष्पाने भरलेले ढग वाहून नेतात. परिणामी, पूर्वेकडील भागांत अतिवृष्टी, तर पश्चिमेकडील म्हणजे दक्षिण, आग्नेय आशियात दुष्काळी स्थिती निर्माण होते.

एल-निनो आता नुकताच  सक्रिय झाला आहे. तो सौम्य आहे. जुलैनंतर त्याची तीव्रता वाढेल. त्यामुळे सध्या मोसमी पावसावर फारसा परिणाम होणार नाही. मोसमी पावसाच्या दुसऱ्या टप्प्यावर म्हणजे जुलैनंतर एल-निनोचा प्रभाव जाणवू शकतो. – डॉ. अनुपम कश्यपी, शास्त्रज्ञ, हवामान विभाग, पुणे