सुवर्णगाथेमागील संघर्ष

२० वर्षे किंवा त्यापेक्षाही अधिक काळ एखाद्या खेळात नैपुण्य मिळवून अढळपद पटकावलेली भारतीय क्रीडा क्षेत्रातली त्रिमूर्ती म्हणजे विश्वनाथन आनंद, सचिन तेंडुलकर आणि लिएँडर पेस. मेरीची कामगिरी त्यांच्या तोडीची मानावी लागेल. परवा दिल्लीत तिच्याविरुद्ध अंतिम फेरीत उभी राहिलेली हाना ओखोटा ही मेरी पहिल्यांदा जगज्जेती झाली, त्यावेळी अवघी सहा वर्षांची होती. ३५ वर्षीय मेरीसाठी बॉक्सिंगसारख्या खेळात ताकद, फिटनेस आणि कौशल्य अद्ययावत ठेवणे हे अतिशय आव्हानात्मक असते. त्यातून ती तीन मुलांची आई आहे. मातृत्वाच्या वेगळ्या जबाबदाऱ्या, अपेक्षा आणि आव्हाने असतात. मेरीसाठी या सगळ्या बाबी कधीही अडथळे ठरल्या नाहीत. आणखी एक महत्त्वाची समस्या असते, ती म्हणजे बदलत्या वजनी गटाची. जागतिक स्पर्धेसाठी मेरीला ४८ किलो वजनी गटातून खेळावे लागते. ऑलिंपिकमध्ये मात्र ५१ किलो वजनी गट असतो. २०१६ रिओ ऑलिंपिकसाठी मेरी पात्र ठरू शकली नव्हती. विशिष्ट स्पर्धेसाठी वजन घटवावेसे लागणे आणि पुढच्याच स्पर्धेसाठी ते वाढवणे ही तर मोठीच कटकट. मेरीला हे करावे लागते, कारण ऑलिंपिकमध्ये महिला बॉक्सिंगसाठी केवळ तीनच वजनी गट ग्राह्य़ धरले जातात. त्यांत ५१ किलो हा सर्वात खालचा वजनी गट. तिने २०१२मधील लंडन ऑलिंपिक स्पर्धेत कांस्यपदक जिंकले. मग दोन वर्षांनी २०१४मध्ये इंचेऑन येथे झालेल्या आशियाई स्पर्धेत सुवर्णपदक जिंकले. दोन्हींचे वजनी गट ५१ किलो. या वर्षी गोल्डकोस्टमध्ये राष्ट्रकुल स्पर्धेत तिने सुवर्णपदक पटकावले तो वजनी गट ४५-४८ किलो असा! जागतिक स्पर्धामध्ये ती आतापर्यंत सहा वेळा जिंकली तो वजनी गट ४६ किलोचा. जागतिक स्पर्धा, विश्वचषक स्पर्धा, आशियाई बॉक्सिंग स्पर्धा, एशियाड, ऑलिंपिक, राष्ट्रकुल स्पर्धा अशा विविध स्पर्धामध्ये तिने अनेकविध पदके पटकावली. जवळपास प्रत्येक स्पर्धेचा वजनी गट भिन्न, त्यासाठीचा खुराक, तयारी, प्रतिस्पर्धी, व्यूहरचना भिन्न. ही कसरत करत असताना जिंकत राहणे हे तर अधिकच आव्हानात्मक. तिच्या झळाळत्या आंतरराष्ट्रीय कारकीर्दीची सुरुवात २००१पासून झाली. त्या वर्षी अमेरिकेत झालेल्या जागतिक स्पर्धेत तिने उपविजेतेपद पटकावले. त्यानंतर तुर्कस्तान (२००२), रशिया (२००५), भारत (२००६), चीन (२००८), बार्बाडोस (२०१०) आणि भारत (२०१८) अशी जगज्जेतेपदे; २०१४ मध्ये एशियाड सुवर्णपदक, २०१८मध्ये राष्ट्रकुल सुवर्णपदक, २०१२मध्ये लंडन ऑलिंपिक कांस्यपदक ही तिची ठळक कामगिरी. पहिल्या काही वर्षांत ती जागतिक आणि आशियाई बॉक्सिंग स्पर्धेत चमकली. २०१०पासून तिने बहुविध क्रीडास्पर्धावरही लक्ष केंद्रित केले आहे.

बॉक्सिंगसारख्या वेदनामयी आणि शारीरिक कस लावणाऱ्या खेळामध्ये सतत १७ वर्षे खेळून इतकी अजिंक्यपदे मिळवल्याचे महिलांमध्ये दुसरे उदाहरण नाही. क्युबाच्या फेलिक्स सेव्हॉनने पुरुषांमध्ये सहा वेळा जगज्जेतेपद पटकावले आहे. १९०८च्या ऑलिंपिक स्पर्धेत रिचर्ड गनने वयाच्या ३७व्या वर्षी सुवर्णपदक पटकावले होते. तो विक्रमही मेरी कोमच्या आवाक्यातला दिसतो. अर्थात अशा प्रकारे तिला चाहत्यांनी गृहीत धरलेले असले, तरी ती स्वत कोणतीही बाब गृहीत धरत नाही. ऑलिंपिकसाठी ५१ किलो वजनी गटात खडतर तयारी करावी लागते. पात्रता फेरीच आव्हानात्मक असते. त्याची तयारी मेरी लवकरच सुरू करेल. कारण पूर्णविराम हा शब्द अजून तरी तिला ठाऊक नाही. ऑलिंपिक सुवर्णपदकानंतर कदाचित ही कहाणी सुफळ ठरली, तरी संपणार नाही!