यंदाचं अर्थशास्त्राचं नोबेल अमेरिकी अर्थतज्ज्ञ रिचर्ड थेलर यांना जाहीर झाल्यापासून मानसशास्त्राची अर्थशास्त्राशी सांगड घालणारी वर्तणुकीय अर्थशास्त्राची उपशाखा सध्या चांगलीच प्रकाशात आलेली आहे. एकोणिसाव्या शतकातले अर्थशास्त्रातले बरेचसे सिद्धांत हे आर्थिक निर्णय तर्कशुद्ध पद्धतीने घेतले जातात, या गृहीतकावर आधारलेले होते. ग्राहक, गुंतवणूकदार, उत्पादक वगरे आर्थिक घटक कुठलाही निर्णय घेताना फायद्या-तोटय़ाचा काटेकोर विचार करून आणि स्वत:चं हित कुठल्या निर्णयातून सर्वात जास्त राहील, ते जोखून निर्णय घेतात, असं मानलं जायचं. वर्तणुकीय अर्थशास्त्राने मात्र त्या गृहीतकाला छेद देत दाखवून दिलं की बहुसंख्य आर्थिक घटक तर्कबद्ध नसतात. निर्णयामागच्या फायद्या-तोटय़ाचा काटेकोर हिशेब मांडण्याची त्यांची कधी कुवत नसते तर कित्येकदा तसा इरादाही नसतो. बरेचसे निर्णय हे वरवरच्या विश्लेषणातून, मनात उमटणाऱ्या फायद्या-तोटय़ाच्या आभासी प्रतिमांमधून, भावनांमुळे डोळ्यांवर आलेल्या आभासकारक चष्म्यातून वा आळशीपणामुळे इतरांची केवळ री ओढण्यातून होत असतात!
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
