अन्वयार्थ : यात ‘नवीन’ काय?

या पक्षाने आपल्या राज्याची चौकट कधी ओलांडली नाही आणि अत्यंत अभ्यासू, गुणवान असूनही नवीनबाबूंस राष्ट्रीय राजकारणाने मोहवले नाही. ‘गडय़ा आपुला ओदिशा बरा’ अशीच त्यांची मराठी वाटावी अशी वृत्ती. तथापि नवीनबाबू भाग्यवान. इतके की त्यांच्या तीर्थरूपांनी इहलोकीची यात्रा संपवून कित्येक दशके लोटली तरी त्या पक्षाची पुण्याई काही कमी होत नाही. नवीनबाबू तीत समाधानी असतात. एखाद्या निर्गुण, निरुपद्रवी व्यक्तीचे वर्णन ज्याप्रमाणे ‘कोणाच्या अध्यात ना मध्यात’ असे केले जाते त्याप्रमाणे नवीनबाबूंचे राजकारण. अन्य राष्ट्रीय वगैरे पक्षांनी आमच्या अंगणात येऊन आम्हास त्रास देऊ नये, आम्हीही ओदिशा सोडून अन्यत्र जाणार नाही, असे त्यांचे साधारण राजकीय वर्तन असते. त्यामुळे नवीनबाबू ओदिशाच्या मुख्यमंत्रीपदावर समाधानी असतात. त्यामुळे ते अन्य कोणा राजकीय पक्षांशी हातमिळवणी वगैरे करण्याच्या फंदात कधी पडत नाहीत. ते ना कधी काँग्रेसविरोधी आघाडीत सक्रिय होते ना कधी त्यांनी भाजपविरोधातील पक्षांच्या आघाडीत रस दाखवला. याचे काही फायदे असतात.

जसे की केंद्रात कोणत्याही पक्षाचे सरकार असो, नवीनबाबू स्वत:च्या आणि त्यातही ओदिशाच्या हितास त्या पक्षाकडून बाधा येणार नाही, याची चतुर हमी घेतात. वास्तविक विद्यमान भाजप नेतृत्वास कधी एकदा ओदिशा पादाक्रांत करतो, असे झालेले आहे. पण पक्षाचे धुरीण या मंडळींना रोखतात. याचे कारण नवीनबाबूंच्या पक्षाने कधी भाजपची तळी उचलली नसेल; पण भाजपविरोधातही ते कधी उभे राहिलेले नाहीत. किंबहुना राज्यसभेत बहुमताअभावी भाजपचे एखादे विधेयक अडकत असेल, काही अडचण निर्माण होत असेल तर त्यातून भाजपस सुखरूप सोडवणाऱ्यांत नवीनबाबूंचा मोठा वाटा असतो. तेव्हा जी गोष्ट आड येतच नाही, ती दूर करण्याच्या प्रयत्नांची गरजच काय, हा यामागील विचार. त्यामुळे मध्यंतरी ओदिशाचेच धर्मेद्र प्रधान यांनी नवीनबाबूंच्या सरकारातील भ्रष्टाचाराबाबत सडकून टीका केली, पण नंतर तो विषयच मागे पडला. तेव्हा आपल्याच पक्षाच्या नैतिक नेत्यांस हा मुद्दा पेटवण्यात रस नाही, असे प्रधान यांस कळून चुकले असणार.

अलीकडे नितीशकुमार, ममता बॅनर्जी आदी भाजपविरोधी पक्षांच्या म्होरक्यांनी नवीनबाबूंची मुद्दाम वाकडी वाट करून भेट घेतल्याने ते या संभाव्य आघाडीत सहभागी होत असल्याच्या बातम्या आल्या. अलीकडे अशा हवा निर्माण करणाऱ्या बातम्यांचा काळ असल्याने आणि त्यावर विश्वास ठेवणाऱ्यांचीही संख्या वाढल्याने, नवीनबाबू खरोखरच असे करतात की काय, असे चित्र निर्माण झाले. ते बदलण्यासाठी अखेर नवीनबाबूंनीच खुलासा केला, तोही मोदी-भेटीनंतर. त्यांच्या राजकारणाचा इतिहास पाहिल्यास यात नवीन काही नाही, हे लक्षात यावे.