अण्णा भाऊ साठे यांनी, वारणेच्या खोऱ्यात ब्रिटिशांनी ज्यांना ‘दरोडेखोर’ ठरवले ते प्रत्यक्षात समाजासाठी संघर्ष करणारे कसे होते हे दाखवून दिले. हेच, असेच निष्कर्ष इंग्लंडच्या ससेक्स विद्यापीठातील इतिहासाचे प्राध्यापक रणजित गुहा यांनी काढले तेव्हा ते ‘सबाल्टर्न स्टडीज’ या नव्या अभ्यास-शाखेचे प्रवर्तक म्हणून जगन्मान्य झाले. या अभ्यासाची जगन्मान्यता, प्रा. गुहा नुकतेच दिवंगत झाले त्यानंतरच्या आदरांजलीतूनही दिसून आली. थोडक्यात, अण्णा भाऊ साठे यांचे वाङ्मय हे ‘लोकवाङ्मय’ ठरले, तर रणजित गुहा यांनी जागतिक स्तरावर अभ्यासकांना प्रेरणा दिली. हे दोन्ही प्रयत्न मार्क्सवादी पोथीनिष्ठ ‘परंपरे’च्या पुढे जाणारे होते. केवळ कामगारवर्गालाच नव्हे, तर सर्व श्रमिक/वंचितांना क्रांतीचे अग्रदूत मानणारे होते. अण्णा भाऊंची दृष्टी मातीशी इमान ठेवल्यानेच तयार झाली होती, पण बंगाली भद्रलोकांतल्या रणजित गुहा यांच्याकडे ही दृष्टी आली कुठून?
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
