अन्वयार्थ : ‘टिकटॉक’ची टिकटिक!

टिकटॉक हे चीनमध्ये बनलेले अॅप आहे आणि त्याचा वापर केल्यास अमेरिकेची सुरक्षा धोक्यात येऊ शकते, असा दावा अमेरिकेतील राजकारणी विविध मंचांवर अनेकदा करत आलेत. त्यासंबंधी जो कायदा गतवर्षी बहुमताने संमत झाला त्यातील तरतुदीनुसार, महिन्याला १० लाख किंवा अधिक सक्रिय वापरकर्ते आहेत आणि ज्यांची किमान २० टक्के भागभांडवल मालकी चीन, इराण, रशिया आणि उत्तर कोरिया अशा ‘शत्रू’ देशांकडे आहे अशा उपयोजनांच्या मालक कंपन्यांना आपली कंपनी अमेरिकी कंपनीकडे हस्तांतरित करावी लागेल किंवा बंदीला सामोरे जावे लागेल. विविध पाहण्यांनुसार टिकटॉकचे अमेरिकेत जवळपास १७ कोटी वापरकर्ते आहेत. यांत अर्थातच तेथील युवा वर्गाचा हिस्सा मोठा आहे. हा वर्ग टिकटॉकबंदीने नाराज झाला आहे. आता विरोधाभास म्हणजे, मावळते अध्यक्ष जो बायडेन आणि नवे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प या दोघांनीही वेगवेगळ्या काळात वेगवेगळ्या कारणांसाठी टिकटॉकवर बंदीची भूमिका आग्रहाने मांडली. पण प्रचारासाठी या दोन्ही ‘आजोबां’नी टिकटॉकचा भरपूर वापर केला! त्या वेळी चिनी धोका आड आला नाही. टिकटॉकची मालकी बाइटडान्स या कंपनीकडे आहे आणि आपला चिनी सरकारशी काहीही संबंध नाही, असे कंपनीच्या मालकाने काँग्रेसच्या समितीसमोर सांगितले. त्याचा काहीही उपयोग झाला नाही. परवा अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयालाही बंदीवर शिक्कामोर्तब करताना, ‘टिकटॉक हे संपर्क आणि सामूहिक अभिव्यक्तीसाठी व्यापक आणि वेगळे व्यासपीठ होते’ अशी कबुली द्यावी लागली.

हेही वाचा : पहिली बाजू : समर्पित कार्यकर्त्यांना दंडवत!

वापरकर्त्यांची माहिती उपयोजन कंपन्यांच्या हाती किती प्रमाणात दिली जावी याविषयी अमेरिकी समाज युरोपइतका बंदिस्त आणि कठोर नाही. १८ ते ३४ वर्षे वयोगटातील ४२ टक्के वापरकर्त्यांना खासगी गोपनीयतेविषयी फारशी चिंता नसते, असे गेल्या ऑक्टोबरमध्ये एका पाहणीत आढळून आले. १९९० ते २०१० या काळात जन्मलेल्या जवळपास दोनतृतीयांश वापरकर्त्यांच्या मते खासगी माहितीविषयी चिंतेपेक्षा अशा उपयोजनांतून मिळणारे फायदे अधिक महत्त्वाचे ठरतात. गंमत म्हणजे, जवळपास १२ तासांसाठी टिकटॉक दिसेनासे झाले, त्या काळात आणखी एका चिनी उपयोजनाकडे अमेरिकेतील युवा वापरकर्ते मोठ्या प्रमाणात वळले. मुक्त बाजारपेठेचा पुरस्कार करणाऱ्या संस्कृतीचेच ते प्रतिनिधी आहेत. ती संस्कृती संपवण्याचे काम अमेरिकेतील दोन्ही प्रमुख राजकीय पक्ष करत आहेत. आता ट्रम्प यांनी टिकटॉकला अल्पकाळ संजीवनी दिली असली, तरी टिकटॉकची टिकटिक यापुढे अमेरिकी कंपनीच्या मर्जीनेच चालेल किंवा बंद पडेल, हे उघड आहे.