अन्वयार्थ: जनतेचे पोप!

पोप फ्रान्सिस हे दक्षिण गोलार्धातील आणि लॅटिन अमेरिकेतील या पदावर पोहोचलेले पहिलेच. १३ मार्च २०१३ रोजी त्यांनी या पदाची सूत्रे स्वीकारली. त्यांच्या आधीचे पोप बेनेडिक्ट १६ वे यांनी पदत्याग केला होता. त्या काळात व्हॅटिकन चर्चविषयी काही वाद निर्माण झाले होते. कालविसंगत रुढीवाद आणि बंदिस्तपणातून पोप बेनेडिक्ट यांनी चर्चला बाहेर काढले नाही, असेही म्हटले जात होते. काही आक्षेप अधिक गंभीर होते. फ्रान्सिस यांनी सूत्रे स्वीकारल्यानंतर व्हॅटिकनमध्ये उपस्थित जनसमुदायासमोर भाषणाची सुरुवातच ‘तुमचे आशीर्वाद हवेत’ अशी काहीशा अनपेक्षित प्रकारे केली. त्यांच्या नेतृत्वाची दिशा काय असेल, याची चुणूक तेव्हा आणि सुरुवातीच्या काही दिवसांमध्येच मिळू लागली. पोप बनण्याआधी ते अर्जेंटिनाची राजधानी ब्युनॉस आयर्स येथील आर्च बिशप होते. त्यावेळी ते आपल्या सहकाऱ्यांना त्या शहरातील बकाल वस्त्यांमध्ये घेऊन जात. त्यामुळे ते ‘स्लम बिशप’ म्हणून ओळखले जात. स्वत:चे जेवण बनवणे आणि बसने प्रवास करणे अशा साधेपणाबद्दलही ते ज्ञात होते. तो साधेपणा त्यांनी व्हॅटिकनमध्ये आणला. पोपसाठी राखीव भर्जरी वस्त्रालंकारांचा त्याग करून केवळ पांढरा शुभ्र झगा आणि काळे बूट या पेहरावाला त्यांनी पसंती दिली. व्हॅटिकनमध्ये पोपसाठी राखीव १२ खोल्यांचे निवासस्थान त्यांनी स्वीकारले नाही. त्याऐवजी एका होस्टेलमध्ये दोन खोल्यांच्या छोटेखानी निवासात बस्तान हलवले. तेथेच ते सर्वांसमवेत भोजनही करत. साधेपणा, काटकसर धर्ममार्तंडांनी कृतीतून दाखवला पाहिजे, याविषयी ते आग्रही असत. बुलेटप्रूफ ‘पोपमोबिल’ या अधिकृत वाहनाचा त्यांनी त्याग केला. कारण त्यांना लोकांमध्ये मिसळायचे होते. त्यांच्याबरोबर सेल्फी काढायच्या होत्या. लहान मुलांबरोबर थट्टामस्करी करायची होती. सुहास्य चेहरा, अर्जेंटिनातील असल्यामुळे सुपरिचित फुटबॉलप्रेम आदी बाबींमुळे सामान्यांना ते आपल्यातीलच वाटायचे.

पोप फ्रान्सिस यांनी काही अत्यंत महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर नि:संदिग्ध भूमिका घेतल्या. निर्वासितांविषयी जाहीर कणव आणि पाठिंबा व्यक्त केला. कॅथलिक धर्मगुरूंवर काही वेळा लैंगिक अत्याचाराचे आरोप झाले, त्यावेळी त्यांना कठोर शासन होईल याविषयी दक्षता घेतली. समलिंगी विवाहित, घटस्फोटितांप्रति तुलनेने अधिक उदारमतवादी भूमिका घेतली. वातावरणबदलावर चिंता व्यक्त करताना, वेळोवेळी चंगळवादावर ताशेरेही ओढले. चिनी सरकार, मुस्लीम धर्मगुरू, सीरिया-सुदान-पॅलेस्टिनी युद्धग्रस्तांना भरभरून मदत केली आणि त्यांच्या पाठिंब्याबाबत राजकीय वक्तव्येही केली. बिशप आणि धर्मगुरूंच्या नियुक्तीमध्ये त्यांनी सर्वसमावेशकतेला प्राधान्य दिले. १२ वर्षांमध्ये एखादी व्यक्ती किती क्रांतिकारी बदल घडवून आणू शकते यास मर्यादा आहेतच. पण पोप फ्रान्सिस यांनी क्रांतिकारकाचा अभिनिवेश न आणताही, मानवतावादी दृष्टिकोनातून अनेक बदल घडवून आणले. त्यांना नमन!