व्यक्तिवेध: अरुण ठाकूर

मुंबईच्या या अरुण ठाकुरांची ओळख ‘कार्यकर्त्यांचे कार्यकर्ते’ अशी करून द्यायला हवी. स्वत: महाविद्यालयात असताना नायगावच्या कामगार वस्तीतील आठवी-नववीच्या मुलांशी संवाद ठेवून त्यांतून कार्यकर्ते घडवणारे अरुण ठाकूर, ‘मफतलाल सेंटर’ या नरिमन पॉइंट भागातल्या संगमरवरी इमारतीतल्या त्यांच्या कचेरीकक्षात कार्यकर्त्यांना मुक्त प्रवेश असे. लेनिन ते लोहिया हा प्रवास समजावून सांगताना भारतासाठी कोणता समाजवाद योग्य आणि त्यासाठी आता संघर्षाचा मार्ग कसा आवश्यक हेही सांगून आपले वैचारिक भरणपोषण करणारा हा अरुण (कार्यकर्त्यांसाठी अरे-तुरेच) आपल्या पोटाची भूकही न सांगता ओळखतो, असा विश्वास या कार्यकर्त्यांना होता. पुन्हा संध्याकाळी काळा घोडा भागातल्या मोर्चालाही हा हजर असतो म्हणून आपुलकीही होती. अभ्यासवर्गाला अरुणच हवा, हा आग्रह त्या आपुलकीतून येई. पुढे आणीबाणीनंतर आणि ‘जनता पक्षा’च्या सरकारचा प्रयोग फसल्यानंतर पक्षबाह्य राजकीय कार्याचा प्रस्ताव उचलून धरणाऱ्या फळीचे खंदे समर्थन अरुण ठाकुरांनी केले. तोवर मागल्या दारानेच समाजकार्यात प्रवेश करणाऱ्या ‘स्वयंसेवी संस्थां’मुळे- अर्थात एनजीओंमुळे- राजकीय विचारधारांचे नुकसानच होणार आहे, हे पहिल्यांदा ओळखणाऱ्या काहींपैकी ते एक. त्यामुळे विधायक काम तुम्हाला नकोच की काय, अशा अटीतटीच्या वादाचाही प्रतिवाद त्यांना करावा लागला होता. १९८५ नंतर हे सक्रिय काम त्यांनी जवळपास सोडले. पण म्हणून कार्यकर्त्याचा आशावाद त्यांनी सोडला नव्हता. उलट ‘सीएमसी’तल्या तत्कालीन संगणक-तज्ज्ञांपर्यंतही लोहियावादी समतावाद आणि श्रमप्रतिष्ठेचा विचार त्यांनी स्वत:च्या उदाहरणाने (केबिनऐवजी क्युबिकल्सची सुरुवात, पोशाखातून ‘टाय’ची हद्दपारी) रुजवला होता!