हर्ष दहेजिया हे भारतीय सौंदर्यविचाराचे गाढे अभ्यासक आहेत, म्हणजेच भारतीय कला आणि भारतीय अध्यात्म यांच्या परस्परसंबंधाची उत्तम जाण त्यांना आहे. कृष्णाविषयीच्या काव्यांचा विशेष अभ्यास त्यांनी केला आहे. त्याहूनही महत्त्वाचे म्हणजे, अध्यात्म आणि कला यांचा संबंध जर प्राचीन काळात होता, तर आताही तो असू शकतो, असायला हवा- असा दुर्दम्य आशावाद डॉ. दहेजिया बाळगतात. या आशावादातूनच त्यांनी सुमारे २४ वर्षांपूर्वी, अनेक अभ्यासकांना चक्रावणारे एक पुस्तक लिहिले होते. भारतीय रससिद्धान्तातल्या नऊ रसांखेरीज आधुनिक काळात ‘हताशा’ (डिस्पेअर) हा दहावा रस म्हणून मान्य व्हावा, असे ‘डिस्पेअर अॅण्ड मॉडर्निटी’ नावाच्या त्या पुस्तकातले त्यांचे प्रतिपादन होते. हताशा ही जगण्यातली स्थिती असेल, पण तो कलाकृतीतला रस कसा मानता येईल, हा अगदी साहजिक आक्षेप काही अभ्यासकांनीही घेतला तेव्हा डॉ. दहेजियांचे त्या वेळचे उत्तर असे होते की, रसनिष्पत्ती निव्वळ कलाकृतीतून होत नसून, रसिकाच्या जीवनानुभवातूनही ती होत असते! या प्रकारचा, नेहमीपेक्षा निराळा विचार करणारे विद्वान म्हणून डॉ. दहेजिया गेली दोन दशके ज्ञात आहेत. त्यांचे नवीन पुस्तकही या लौकिकाला साजेसे आहे.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
