तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी यांच्या जीवनात जितकी वैचारिक स्थित्यंतरे दिसून येतात, तितकी स्थित्यंतरे फारच कमी लोकांमध्ये झालेली आढळतात. वेदांती, राष्ट्रवादी, काँग्रेसी, गांधीवादी, मार्क्सवादी, रॉयवादी, पुन्हा काँग्रेसी असा तर्कतीर्थांचा वैचारिक प्रवास लक्षात घेता कधी कधी प्रश्न पडतो की, ही वैचारिक धरसोड आहे की वैचारिक मूलभूत परिवर्तन आहे. याचा खुलासा तर्कतीर्थांनी अनेक ठिकाणी करून ठेवला आहे. ‘मी रॉयवादी का झालो?’ शीर्षक लेखात त्यांनी स्पष्ट केले आहे की, ‘‘मूलत: विरोधी असलेली विचारसरणी माझ्या विचारपथात आल्याबरोबर क्षोभ उत्पन्न करून मला विचारास प्रवृत्त करते, असा माझा जुना अनुभव आहे. संस्कृत तत्त्वज्ञानाचा मी अभ्यास करावयास लागलो, तेव्हा अशा तऱ्हेचा अनुभव अनेक वेळा आला आहे. उदा. सनातन वैदिक धर्म विरुद्ध बौद्ध तत्त्वज्ञान. सनातन धर्मात स्थिर व शाश्वत कल्पनांसह तत्त्वांना फार महत्त्व आहे. अनादी व शाश्वत : जीवात्मा, देवता, धर्म व परमात्मा हे सगळे शाश्वत. याच्या अत्यंत विरोधी बौद्धमत आहे. या मतात सर्व क्षणिक आणि सर्व शाश्वत कल्पना मिथ्या होत. शून्य हे परमार्थिक सत्य होय. अशा तऱ्हेच्या परस्परविरोधी विचारसरणींनी माझ्या विचारांना वेळोवेळी फार गती दिली आहे.’’
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
