पूर्व पाकिस्तानच्या जबडय़ातून बंगाली अस्मितेला मुक्त करण्याचा रणसंग्राम पेटलेला.. पाकिस्तानी लष्कराच्या छळछावण्यांतून जीव मुठीत घेऊन लाखो निर्वासित भारतीय भूमीवरील छावण्यांमध्ये आश्रयाला आलेले.. बंगालमधील अशाच काही छावण्यांत अतिसाराच्या (कॉलरा) साथीचा कहर झाला. आयव्ही संचांची तीव्र टंचाई, सलाइनची कमतरता, प्रशिक्षित वैद्यकीय कर्मचाऱ्यांची वानवा, एकंदर हाहाकाराची परिस्थिती निर्माण झाली होती. स्वतंत्र देशाचे, वंग अस्मितेचे स्वप्न पाहणारी निर्वासितांची भावी पिढी मरणाच्या दारात पोहोचली होती. बोनगाव छावणीत रुग्णसेवा देणाऱ्या एका अस्वस्थ तरुण डॉक्टरला एक कल्पना सुचली. लाखो मुला-माणसांचे मृत्यू रोखायचे असतील तर शरीराची जलधारण क्षमता वाढवली पाहिजे. त्याने पाण्यात साखर आणि मीठ विरघळवले आणि छावण्यांतील हजारो रुग्णांना दिले. कॉलराच्या साथीने हळूहळू माघार घेतली. जलसंजीवनीचा (ओरल रिहाइड्रेशन सोल्युशन-ओआरएस) शोध अशा प्रकारे रणभूमीवर लागला. या ‘ओरल सलाइन’चे जनक होते- डॉ. दिलीप महालनबीस. ओआरएस या सहजसोप्या, अत्यंत किफायतशीर अशा घरगुती औषधाने आजपर्यंत अनेक देशांतीलही लाखो रुग्णांचे प्राण वाचवले. ही जलसंजीवनी आता औषधांच्या दुकानांतून आकर्षक वेष्टनांत आणि विविध चवींमध्ये विकली जात असली तरी जिथे डॉक्टर नसतो तिथे, अर्थात दुर्गम भागांत तीच अतिसाराच्या रुग्णांचा डॉक्टर होते. याचे पूर्ण श्रेय डॉ. महालनबीस यांनाच.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
