व्यक्तिवेध: विम वेण्डर्स

जर्मन सिनेमाशी भारतीय दर्शकांचा काहीएक संबंध नाही. तरी डीव्हीडी आणि त्यानंतरच्या टोरंटयुगात जी आसक्त सिनेचूषकांची पिढी निपजली, त्यांनी ‘रन लोला रन’, ‘गुडबाय लेनिन’, ‘द व्हाइट रिबन’, ‘लाइव्हज ऑफ अदर्स’ या तिथल्या सिनेमांशी नेत्रसख्य करीत त्यांची महती इतरांना समजावली. अलीकडच्या बिंजाळलेल्या युगात ‘डार्क’ या काळाशी खेळणाऱ्या नेटफ्लिक्सी सीरिजची पारायणे करीत जगासह मराठी अबालवृद्धांनीही सबटायटलसह जर्मनीची सैर केली. याच देशातील ज्याचे नाव पश्चिम-पूर्वेतील सिनेवेडय़ांना सहज घेता येईल असा दिग्दर्शक म्हणजे विम वेण्डर्स. पण नावाच्या उच्चारसुलभतेपलीकडे त्याच्या सिनेकर्तृत्वाची कक्षा उत्तुंग आहे. फ्रेंच आणि इटालियन न्यू वेव्ह सिनेमाच्या प्रभावातून साठोत्तरीत जर्मनीतून जे चित्रकर्ते नवा सिनेमा बनवत होते, त्यात विम वेण्डर्स आघाडीवर होते. भारतीय वृत्तपटलाला ‘कान’ महोत्सवाचे नावही माहिती नसणाऱ्या काळात म्हणजे ऐंशीच्या दशकात तेथील परमोच्च सिनेकिताब आणि दिग्दर्शकाचे पारितोषिक विम वेण्डर्स यांनी पटकावले होते. अन् प्रत्येक दशकात जगासाठी लक्षवेधी चित्रपट, माहितीपट बनविण्याचा त्यांचा शिरस्ता अगदी अलीकडेपर्यंत थांबलेला नाही. निष्णात शल्यचिकित्सकाच्या घरात जन्मलेल्या विम यांचे नाव बाप्तिस्म्यातल्या ‘विल्हेम’वरून संक्षिप्त करण्यात आले. कलेची आवड असताना त्यांनी करिअरसाठी वडिलांच्या पावलांवर पाऊल ठेवण्याचा प्रयत्न केला. पण वैद्यकीय शिक्षणात नापाशीचा शिक्का लागल्यानंतर पॅरिसमध्ये जाऊन चित्रकार बनण्याचा चंग बांधला. या काळात त्यांना सिनेमा पाहण्याचा नाद लागला आणि स्थानिक चित्रगृहांत दिवसाला पाच चित्रपट असा डोळय़ांना खुराक देत त्यांच्यातला सिनेदिग्दर्शक घडला.