‘प्रत्येक देशात बुद्धिवंतांचा वर्ग हा सर्वात प्रभावशाली वर्ग असतो. हा एक असा वर्ग असतो जो अंदाज बांधू शकतो, सल्ला देऊ शकतो व नेतृत्व करू शकतो. कोणत्याही देशातील बहुसंख्य लोक बौद्धिक स्वरूपाचे विचार आणि कृतीसाठी जीवन जगत नाहीत. लोकसंख्येचा मोठा भाग हा अनुकरणशील असतो व तो बुद्धिवंतांच्या वर्गाचे अनुसरण करतो. म्हणून देशाचे भवितव्य त्यातील बुद्धिवंतांच्या वर्गावर अवलंबून असते असे म्हणण्यात अतिशयोक्ती नाही. बुद्धिवंतांचा वर्ग प्रामाणिक आणि स्वतंत्र प्रज्ञेचा असेल तर आपण असा विश्वास ठेवू शकतो की हा वर्ग संकटाच्या प्रसंगी लोकांना योग्य नेतृत्व देईल’, हे विचार आहेत डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे. त्याची आज आठवण येण्याचे कारणही तसेच. त्यांचेच नातू असलेल्या प्रकाश आंबेडकरांच्या ‘वंचित’ने सध्या राज्यातील आंबेडकरवादी बुद्धिवंतांच्या घरांसमोर निदर्शने करण्याचा सपाटा लावलाय. डॉ. रावसाहेब कसबे, यशवंत मनोहर, प्रज्ञा दया पवार, अॅड. असीम सरोदे हे त्यातले पहिल्या टप्प्यातले. वंचितचा हा कार्यक्रम पुढे वाढत जाईल यात शंका नाही. आता प्रश्न असा की यात चूक व बरोबर कोण? यावर चर्चा करण्याआधी वंचित तसेच देशातील आंबेडकरवादी राजकारण व त्यात विचारवंतांनी बजावलेली भूमिका यावर दृष्टिक्षेप टाकणे गरजेचे आहे. बाबासाहेब स्वत: प्रज्ञावान होते व समाजातील बुद्धिवंतांनी राज्यघटनेशी बांधिलकी असलेल्या पुरोगामी राजकारणावर अंकुश ठेवावा असे त्यांना वाटे. वर उल्लेखलेल्या उद्गारातून हेच प्रतीत होते. त्यामुळे देशात स्वातंत्र्यानंतर दलितोद्धारासाठी जेवढ्या चळवळी उभ्या राहिल्या व याच विचाराला पुढे नेत जे पक्ष स्थापन झाले त्यात या बुद्धिवंतांचा सहभाग लक्षणीय होता. नंतर एकूणच राजकारण व बुद्धिवंत यांच्यातील दरी वाढत गेली ती हे पक्ष सवंग लोकप्रियतेच्या नादी लागल्यामुळे. तरीही दलित, शोषित, पीडितांच्या प्रश्नावर काम करणाऱ्या पक्षांच्या ध्येयधोरणाचे यथोचित मूल्यमापन आंबेडकरवादी बुद्धिवंत कायम करत राहिले. देशभराचा विचार केला तर आजही ओमप्रकाश वाल्मीकी, चंद्रभान प्रसाद, एस. आर. दारापुरी, प्रा. रतनलाल, ओमप्रकाश सिंगमार यांच्यासह अनेक जण हे काम निष्ठेने करतात. राष्ट्रीय पातळीवर सक्रिय असलेल्या मायावतींच्या बहुजन समाज पक्षाविषयीची यांची मते आजही दखलपात्र समजली जातात.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा