अशीच ‘तळमळ’ बिगरम्हाडा इमारतींबद्दलही दाखवावी

राधे मांवरील टीकेमागे ‘निवडक अंधश्रद्धाविरोध’?  
सध्या िहदी, इंग्रजी आणि काही प्रमाणात मराठी वाहिन्यांवर ‘राधे मां’चे तंग कपडय़ातले नृत्य, त्रिशूल घेऊन चालणे किंवा पुरुषांना मिठय़ा मारतानाची दृश्ये दाखवली जात आहेत. चर्चामधून तिला दूषणे दिली जात आहेत. आपल्याकडे सिद्धिविनायक, साईबाबा, अक्कलकोट स्वामी, अनिरुद्ध बापू, विठ्ठल यांच्यावर लोक पसे आणि वेळ खर्च करतात यावर मी टीका करणार नाही, कारण या सर्वाकडे लोक सक्ती नसताना आपण होऊन जातात. राधे मांचेसुद्धा तसेच आहे. मग तिच्यावरच एवढी टीका का?
सिनेनटय़ा तंग किवा कमी कपडे घालून नाचतात किंवा अनेक पुरुषांना मिठय़ा मारतात, चुंबन घेतात त्यांच्यावर टीका होत नाही. राधे मां स्वतला देवी समजत असेल पण तुमच्यावर तसे समजण्याची सक्ती कोणी केली आहे? आज पोर्नवर बंदी घातली किंवा वेश्या व्यवसाय चालतो म्हणून चादरबदलू हॉटेलवर धाड टाकली तर ‘मॉरल पुलीसिंग’ म्हणून सरकारवर केवढी टीका होते, पण आपण राधे मांवर पुलीसिंग करतोय हेही टीकाकार मंडळी विसरतात. तिच्यावर हुंडा घेण्यास उद्युक्त केले असा एक आरोप आहे; त्याबाबत पोलिसांनी तपास करून तथ्य आढळले तर पुढील कारवाई करावीच, पण समाजात असे  निवडक अंधश्रद्धाविरोधीपण असू नये.
श्रीराम बापट

न्यायालयीन निर्णयाचा आदर, पण ‘लोकसत्ता’तील आरोप खोटे
वीस वर्षांपूर्वी भारतभर निरक्षर प्रौढांना शिकविण्यासाठी खडूफळा योजना सुरू झाली. या योजनेत लेखन साहित्य व वाचन साहित्य खरेदी केले जाई. या योजनेचा दुसरा टप्पा साक्षरता अभियानाचा होता. यात नवसाक्षरांना वाचन साहित्य पुरविले जाऊ लागले. ‘वाचन साहित्य महाराष्ट्र राज्य प्रौढ शिक्षण संस्था, औरंगाबाद’ व ‘भारतीय शिक्षण संस्था, पुणे’ या दोन सरकारी संस्थांतर्फे प्रकाशित केले जाई; त्या काळात प्रथमच साकेत प्रकाशनाने या विषयातील तज्ज्ञ लेखकांच्या मदतीने ते प्रकाशित करणे सुरू केले. सरकार बरोबरीने या राष्ट्रीय योजनेत साहित्यनिर्मिती केली. त्या काळात भारत सरकार नवसाक्षर लेखन स्पर्धा घेत असे, त्या स्पर्धेतून राष्ट्रीय पुरस्कार मिळालेली ६० पुस्तके साकेत प्रकाशनाने प्रकाशित केली. तसेच शासनाने प्रकाशित केले नाही, अशा विषयावर वाचन तक्ते तयार केले. शब्दसंगत या नवसाक्षरांसाठीच्या स्वतंत्र पाक्षिकाचेही मी संपादन केले. हे एक जबाबदारीचे काम म्हणून केले.
व्यवसायाचा भाग म्हणून साधन साहित्याची आम्ही निविदाही भरत असू. १९९५-९६ या वर्षांमध्ये साकेत प्रकाशन प्रा. लि. या संस्थेमार्फत आम्ही साक्षरता अभियान, बुलढाणा यांना फक्त कागदी स्टिकर्स व पोस्टर्सचा पुरवठा केला असून याचे बिल फक्त २,२२,७५०/- रु. होते. याव्यतिरिक्त या वर्षांत आम्ही साक्षरता अभियान, बुलढाणा यांना कोणतेही साहित्य पुरविलेले नाही.
त्या वर्षांमध्ये साक्षरता अभियान योजनेत कसलाही गैरव्यवहार झाला नसल्याचे आयुक्त अमरावती यांनी शासनास पाठवलेल्या अहवालात स्पष्टपणे म्हटले आहेच. लोकसत्तातील प्रकाशित बातमीबद्दलही माझा खुलासा- प्रतिनिधींनी दिलेली बरीचशी माहिती चुकीची आहे. साकेत प्रकाशनास दोन लक्ष बावीस हजारांचा आदेश मिळाला. बातमीत २४ लाखांची फसवणूक असा आरोप केलाय. लेखन साहित्याची एकूण खरेदी केल्यास २० लक्ष ३६ हजारांची असताना, २४ लाखांची फसवणूक कशी होऊ शकेल? पोलिसांनी न्यायालयात दाखल केलेल्या आरोपपत्रात साकेत प्रकाशनाने दोन लक्ष बावीस हजार रुपयांच्या निविदांबद्दल, मालाबद्दल एक अक्षरही आरोप नाही.
बातमीत साकेत प्रकाशनाने अक्षरधारा पुस्तक पुरवले असे म्हटले. ते साफ चूक आहे. अक्षरधाराचे प्रकाशन, पुरवठा महाराष्ट्र राज्य प्रौढ शिक्षण संस्था, औरंगाबाद या सरकारी संस्थेने केला, याचा उल्लेख पोलीस तपासात आहेच. ‘मधल्या काळात बाबा भांड यांनी प्रकरणातील आरोपींच्या यादीतून नाव वगळण्यात यावे, यासाठी उच्च न्यायालयाच्या नागपूर खंडपीठात याचिका दाखल केली.’ असे बातमीत म्हटले, तेही खरे नाही.  ही माहिती चुकीची आहे. मी अशी याचिका दाखल केलेली नाही.
७ ऑगस्टच्या अंकातील अग्रलेखात प्रकाशक बाबा भांडबद्दल लिहिलंय; पण लेखक बाबा भांडबद्दलही अल्पसा खुलासा वाचकांना व्हावा. गेल्या ५० वर्षांत दहा कादंबऱ्या, तीन कथासंग्रह, चार चरित्रं, चार ललित गद्य, नऊ संपादनं, चार अनुवाद, १५ किशोर कादंबऱ्या, २७ नवसाक्षरांची पुस्तकं ही व इतर अशी पंच्याऐंशीहून अधिक पुस्तके लिहिली आहेत. या लेखनावर पाच विद्यार्थ्यांनी आतापर्यंत पीएच.डी. केली असून तिघांचे संशोधन सरू आहे. दशक्रिया, तंटय़ा, सयाजीराव गायकवाड, मलाला या वेगळ्या विषयांवरची पुस्तके आहेत. एवढेच नाही तर आतापर्यंत आम्ही महाराष्ट्रातील नामवंत तसेच नवोदित लेखकांची १७०० हून अधिक दर्जेदार पुस्तके प्रकाशित केली आहेत. गेल्या ४० वर्षांत प्रकाशनात आम्ही गैरव्यवहार केला अशी एकाही लेखक, पुस्तक विक्रेत्यांनी तक्रार केली नाही. आम्ही एकाही लेखकाकडून त्यांच्या पुस्तक प्रकाशनासाठी पैसे घेतले नाहीत. लेखकास मानधन दिले नाही, असेही कधी झाले नाही.  हे नाइलाजास्तव सांगण्याची वेळ आली आहे. साहित्य संस्कृती मंडळाच्या अध्यक्षपदाच्या निमित्ताने माझ्या आयुष्यात अपघाताने आलेल्या प्रकरणात नसलेल्या गोष्टींचे आरोप होत आहेत. माझा न्यायदेवतेवर पूर्ण विश्वास आहेच, त्याबरोबर माझे अंतर्मन ग्वाही देते, जे सत्य आहे, ते काळच ठरवील आणि त्या निर्णयाचा मी आदर करेन.
– बाबा भांड

निधी ‘स्वच्छ’ हवा
‘अस्वच्छ महाराष्ट्र’ हा लेख (सह्य़ाद्रीचे वारे, ११ ऑगस्ट) वाचला. प्रत्येक शहरातील, वस्तीतील नेत्यांनी, सरकारकडून येणारा निधी कचरा निवारणासाठी पुरेशा सोयी तसेच योग्य पद्धतीने सांडपाण्याची विल्हेवाट यांसाठी वापरला, तसेच घराघरांतून सहकार्य मिळाले, तर आपण स्वच्छ महाराष्ट्र घडवू शकू!
– शिरीष अ. चव्हाटे, वर्धा