समता : व्यापक की संकुचित समूहांची?

युद्ध जिंकले, तहात हरणार?
राज्यात होणाऱ्या विधानसभा निवडणुकीला जेमतेम चार आठवडे शिल्लक राहिलेले असताना महायुती आणि काँग्रेस-राष्ट्रवादी आघाडी यांच्यात कोलांटउडय़ा चालूच आहेत. शिवसेना आणि भाजप यांची गेली २५ वष्रे युती असली तरी प्रमोद महाजन -बाळ ठाकरे यांच्या कालखंडापासून आजपर्यंत खूप स्थित्यंतरे झाली; पण संयमावर मात्र दोन्हीकडून दिवसेंदिवस नियंत्रण सल पडताना दिसते. जनहिताच्या गोष्टी आणि मराठी प्रेमाची भाषा करणारी सेना सत्तेसाठी आपल्या तत्त्वांना मुरड घालत दुसरीकडे बाळ ठाकरे यांच्या प्रखर तत्त्वांचे पोवाडे गात आहे. राष्ट्रीय पक्ष म्हणवून घेणाऱ्या भाजपला मराठी भाषिक, संस्कृती यांच्याबद्दल काहीही देणे घेणे नाही. भाजप अध्यक्ष अमित शहा यांनी मुंबईत येतातच बाळ ठाकरेंच्या पुतळ्याला पुष्पहार घातला, शिवाजी पार्कवर जाऊन त्यांच्या स्मृतीला अभिवादन केले; परंतु यापूर्वी उत्तर मुंबईच्या खासदार असलेल्या भाजपच्या मेहताबाईंनी मराठी भाषिकांची केलेली अवहेलना शिवसनिकांना कशी विसरता येईल?
महाराष्ट्रहिताच्या दृष्टीने शिवसेनेने विदर्भ, कोकण विकास, जैतापूर प्रकल्प या प्रश्नांवर पूर्वीपासून घेतलेल्या ठाम भूमिकांना सेना मुरड घालेल असे वाटू लागले आहे. युद्धात जिंकले, पण तहात नाक आपटून हरले अशी परंपरागत केविलवाणी स्थिती न होवो म्हणजे झाले!
-पम्मी प्रदीप खांडेकर, माहीम (मुंबई)

पितृपक्षाचे गांभीर्य कोण घालवते?
प्रा.य. ना. वालावलकर यांनी पितृपक्षाच्या रूढीबद्दल मांडलेले विचार ( लोकमानस, १७ सप्टें.) पटले. कुठल्याही चांगल्या कामासाठी मुहूर्ताची गरज नसते. ते केव्हाही केले तरी चांगलेच असते. मुहूर्त खरा मानला तर मग वाईट काम चांगल्या मुहूर्तावर केले तर चालेल काय किंवा त्याला क्षमा असावी काय? याउलट चांगले काम वाईट मुहूर्तावर केले तर ते वाईट तर ठरणार नाहीच, परंतु त्यात सफलतादेखील मिळेल.
गमतीची गोष्ट म्हणजे जे लोक पितृपक्षात कुठलीही खरेदी करणे अशुभ म्हणून टाळतात, तेच त्या अशुभ समजल्या जाणाऱ्या काळातच सोने वगरेसारख्या मूल्यवान वस्तूंच्या खरेदीसाठी, भाव कमी असल्यामुळे लगबग करतात. एकीकडे शासनाने अंधश्रद्धाविरोधी कायदा केला आहे तर दुसरीकडे सगळे इच्छुक उमेदवार अर्ज भरण्यासाठी मुहूर्ताची वाट बघतात. हे म्हणजे वर्षभर उनाडक्या करून विद्यार्थ्यांने परीक्षा जवळ आल्यावर देवळांच्या चकरा मारण्यासारखे आहे.
-शरद फडणवीस, कोथरूड, पुणे</p>

पितृपंधरवडय़ामागे मोठे धर्मशास्त्र!
‘गुरुजी आणि पितृपक्षाची रूढी’ या पत्रातील, ‘गणेशोत्सवाच्या पूजेसा्ठी गुरुजींवर कामाचा खूप ताण पडतो (कमाई पण चांगली होते). आता त्यांना दोन आठवडय़ांची विश्रांती हवी असते, म्हणून पितृपक्षाची कल्पना त्यांनी रूढ केली.’ हा दावा (लोकमानस, १५ सप्टें.) हास्यास्पद व अज्ञानमूलक आहे.
मुळात ‘गणेशोत्सवा’चे जे भव्य स्वरूप आपण पाहतो आहोत ते गेल्या १०० वर्षांतले. यातील गणेशाची प्रतिष्ठापना असो वा नित्यपूजा त्याला १५ मिनिटांहून अधिक वेळ लागत नाही, परंतु हे माहिती असण्यासाठी स्वत: ती पूजा करावी लागते. कितीही पूजा केल्या तरी मोठमोठाले यज्ञयाग, वास्तुशांत-विवाहासारखे मोठे विधी करणारे गुरुजी असल्या किरकोळ कालावधीच्या पूजेने थकत असतील असे म्हणणे बालिशपणाचे आहे (हे मी स्वत: गुरुजी नसूनही ताडू शकतो)! कमाईचा मुद्दा तर अगदीच त्याज्य आहे. या दहा दिवसांइतकी दक्षिणा तर एका लग्नात वधुपिता देतो.
मुळात पितृपंधरवडय़ाला विरोध करणे हे या पत्राचे ध्येय दिसते, पण सखोल ज्ञानाचा अभाव व प्रभावी मुद्यांचा दुष्काळ असला की असले दावे होतात! पितृपंधरवडय़ामागे फार मोठे धर्मशास्त्र असून ते इच्छुकांनी अवश्य जाणून घ्यावे, त्यासाठी येथे जागेचा अपव्यय नको. गेली हजारो वष्रे हा शास्त्रसंमत विधी (रूढी नव्हे) सुरू आहे.
– प्रशांत बाळकृष्ण कुलकर्णी

वृत्तान्त सविस्तर हवा
‘प्रबोधनाची पायवाट..’ हा अग्रलेख (१८ सप्टें.) वाचला. आज सर्व माध्यमांनी सर्वसामान्य वाचक, प्रेक्षक, श्रोते यांच्या बुद्धिमत्तेच्या पातळीच्या उथळपणालाच गृहीत धरून त्यांचा अपमान करण्याचा जणू विडा उचलला आहे असे वातावरण आहे. अशा स्थितीत ‘बदलता महाराष्ट्र’ हा उपक्रम निश्चितच बौद्धिक आनंद देणारा आहे. मात्र फक्त निमंत्रितांसाठी असला तरी या कार्यक्रमाचा वृत्तान्त लोकसत्ता या दैनिकातून सर्व वाचकांपर्यंत पोचवणे आवश्यक आहे.                
 – प्रमोद तावडे, डोंबिवली
*‘लोकसत्ता’च्या रविवार २१ सप्टेंबरच्या अंकात, चर्चासत्राचा सविस्तर वृत्तान्त देण्यात येईल.