कर्जफेडीच्या मागे लागणारा की स्वतची पत वाढवणारा ?

वर्चस्ववादापेक्षा शिक्षणाचा दर्जा सुधारण्याची गरज
भारतात कोणताही धर्म हा मोठा नाही किंवा लहान नाही, तसेच कोणतीही एक भाषा इतरांपेक्षा मोठी नाही, अशी चौकट राज्यघटनेने आखून दिलेली आहे. तरीही एखाद्या भाषेचे मोठेपण वाढवण्याचे प्रयत्न सरकारकडूनच होत असतात. त्यामुळेच, ‘भाषिक भोजनीय भित्रेपण’ या अग्रलेखातून (२४ नोव्हेंबर) संस्कृत भाषा केंद्रीय विद्यालयांत सक्तीची करण्याच्या विरुद्ध मांडलेले विचार सकारात्मक वाटले.
संस्कृत भाषा ही हिंदू धर्माची भाषा आहे, असे हिंदू धर्माभिमानीच मानतात. मग ती भाषा सक्तीची करून हिंदू धर्माचे वर्चस्व वाढवण्याचे प्रयत्न सरकारने सुरू केले, अशी टीका अन्य धर्मीयांनी केली तर गैर काय? सर्वाच्या  विकासासाठी हे सरकार सत्तेवर आले आहे. प्रगतीचे केवळ आमिष दाखवून एकाच धर्माचे वर्चस्व निर्माण करायचे ही कोणती नैतिकता? शिवाय हेच सरकार ‘एकात्मते’साठी शाळेला पालकांनी भोजन देण्याचाही उपाय शोधून काढते आहे. वास्तविक कोणतीही भाषा सक्तीची करण्यापेक्षा शिक्षणाचा दर्जा सुधारण्याची अत्यंत गरज आहे.
मारोती गायकवाड, नांदेड</strong>

‘पापयोनी’ : लोकमान्यांचे मत..
‘समाजगत’ या सदरातील ‘न व्हावे उदास’ या लेखात (२१ नोव्हेंबर) सदानंद मोरे यांनी, गीतेतील एका श्लोकातल्या (९/३२) ‘पापयोनी’ या शब्दाच्या ज्ञानेश्वरांनी लावलेल्या अन्वयार्थाबद्दल लिहिले आहे. लोकमान्य टिळकांनी या विषयावर तसेच मत विशेष परखडपणे व सविस्तरपणे, अनेक संदर्भ देत मांडले आहे. त्यातच तुकाराम महाराजांच्या ‘ब्राह्मण क्षत्रिय वैश्य शूद्र, चांडाळा आहे अधिकार, बाले नारीनर आदिकरोनि वेश्याही’ या अभंगाचाही उल्लेख करून पुढे ते म्हणतात, ‘वेश्या हा शब्द वरील अभंगात पाहून सोवळ्याचा डौल आणणाऱ्या कित्येक विद्वानांस कदाचित वाईट वाटेल, पण अशा लोकांस खरे धर्मतत्त्व कळत नाही असेच म्हटले पाहिजे.’ (‘गीतारहस्य’,  पृ. ३९६-३९८, ६८७- ६८८)
विनायक शंकर ठकार, पुणे</strong>

माझ्या (कम्युनल) मनातील शंका..
एकोणिसाव्या शतकाच्या प्रारंभी केरळमध्ये सुधारणावादाची कास धरणारे फादर कुऱ्याकोस ऊर्फ चाव्हारा आणि आध्यात्मिकतेच्या मार्गाने लोकसेवा करणाऱ्या सिस्टर युफ्रेसिया यांना रविवारी व्हॅटिकनमध्ये विशेष प्रार्थनेच्या वेळी संतपद बहाल करण्यात आले असे वृत्त ‘लोकसत्ता’सह सर्व दैनिकांनी (२४ नोव्हेंबर) दिले आहे, परंतु रोमन कॅथलिक संतपद मिळवण्यासाठी दोन चमत्कार सिद्ध होणे अत्यावश्यक असते. असे चमत्कार या दोन मिशनरींचे सिद्ध झाले असावेत म्हणून त्यांना संतपद बहाल करण्यात आले असावे. हे कुठले दोन चमत्कार (अंधश्रद्धा? छे-छे, ती फक्त हिंदूंची असते) आहेत याचा खुलासा मराठी वृत्तपत्रांत तरी नाही; त्यामुळे जणू लोकसेवेसाठीच त्यांना संतपद मिळाले, अशी दिशाभूल होते. तसेच ख्रिसमस जवळ आला आहे तेव्हा धर्मातराच्या षड्यंत्राचा एक भाग म्हणून हे संत पद दोन भारतीय मिशनरींना तर दिले नाही ना, अशी उगाच आपली माझ्या (कम्युनल) मनात शंका आली.
– किरण दामले, कुर्ला (मुंबई)