डॉ. एच. वाय. मोहन राम

एचवायएम यांचा जन्म कर्नाटकात १९३० मध्ये झाला. त्यांच्या मातोश्री एच.वाय. सरस्वती या सामाजिक सुधारणा व स्वातंत्र्यलढय़ाशी संबंधित होत्या, तर वडील म्हैसूर व बंगळूरु येथे संस्कृत कॉलेजचे प्राचार्य होते. सुरुवातीपासूनच त्यांचा ओढा विज्ञानाकडे होता, म्हैसूरमध्ये कॉलेजला असतानापासून त्यांनी विज्ञानप्रसाराचे काम केले. सेंट फिलोमेना कॉलेजमधून त्यांनी बीएस्सी केले, जवळच्या रानवनस्पतींसह ते रमत असत. कॉलेजमध्ये असताना त्यांनी नॅचरल सायन्स सोसायटीची स्थापना करून तेथे व्याख्यान देण्यासाठी नोबेल विजेते वैज्ञानिक सर सी.व्ही. रामन यांना बोलावले. त्या वेळी रामन यांनी व्याख्यानाचा विषय ठरवलेला नव्हता. रामन यांनी त्या वेळी निसर्गातील सममिती व त्याचे जैविक महत्त्व यावर विचार मांडले. विज्ञान लोकांना समजेल अशा पद्धतीने कसे मांडावे याचा धडा रामन यांच्या भाषणातून त्यांना मिळाला.

पदव्युत्तर पदवीनंतर आग्रा येथे एमएस्सी केले, त्या वेळी त्यांना ५० रुपये शिष्यवृत्ती मिळत होती व बाकीचे पैसे शारदाप्रसाद देत असत. तेथे त्यांना प्रा. बहादूर सिंह यांच्यासारखे शिक्षक लाभले. पुढे ख्यातनाम वनस्पतिशास्त्रज्ञ डॉ. माहेश्वरी यांनी एचवायएम यांची दिल्ली विद्यापीठात अध्यापक म्हणून निवड केली. नंतर ते फुलब्राइट शिष्यवृत्ती घेऊन वनस्पतिशास्त्र शिकण्यासाठी कार्नेल विद्यापीठात गेले. तेथे त्यांनी उती संस्करणाचे तंत्र आत्मसात केले व त्याचा वापर भारतात केला.